|
Lược
sử Gio xứ Bon Ma Djơng
Nh
thờ Bon Ma Djơng, Thị x Ayun Pa, Tỉnh Gia Lai
Gio xứ
Bon Ma Djơng, tức Trung Tm Truyền Gio Bon Ma Djơng, do cc linh
mục Dng Cha Cứu Thế phụ trch ở ngay trong
Thị x Ayun Pa, thuộc Tỉnh Gia Lai.
Năm
1955, thời điểm cha Jacques Dournes (Đức) đến điểm truyền gio cho
người Jrai tại Bon Ma Djơng, nằm trong khu vực hnh chnh pha đng
đng nam tỉnh, Cheoreo l quận lỵ của tỉnh
Pleiku ranh giới tương đương 3 huyện ngy nay l Auynpa, Krng Pa,
Ia Ba v một phần vng đất quận Thuần Mẫn nay
cắt nhập vo Đak Lak. Cha Jacques Dournes ghi nhanh
như lệnh ln đường của Đức Gim mục gio phận cho một
chiến sĩ phải tiến về pha trước như sau: Trn
bản đồ, Đức Gim mục đ chấm Cheoreo, thủ phủ của người Jrai. Phải
đến đ, như một kỳ vọng trước một kỳ
vọng khc. Phải đến v ở lại đ, cho dẫu một phong tro trở lại khc
đang khởi sắc ở chỗ khc. Như chng ta,
những người ấy c quyền được yu thương (1) .
Cng
cuộc truyền gio cho người Jrai ở tại trung tm Cheoreo trước đy,
gio xứ Bon Ma Djơng ngy nay trải qua thời
gian lu di v gặp v vn kh khăn, trước khi ngọn gi Thnh
Linh thổi tới lm biến đổi cc bon plơi, khiến đng
đảo b con nhận được ơn soi sng v xin gia
nhập đạo.
I. KHỞI ĐẦU TRUYỀN GIO CHO NGƯỜI
JRAI
Đầu năm
1898, cha Guerlach (Cảnh) v ng Quới đến Bon Uin. V gặp nhiều kh
khăn khng thể vượt qua, nn chỉ ở được 3, 4
thng, cc ngi đ trở về Rơhai (nay l Tn Hương,
thnh phố Kon Tum) vo ngy 27 thng 03 cng năm. Khi
phụ trch ở Rơhai, cha Guerlach c dịp đến
truyền gio tại Plei Pơnuk (Đức Cơ) - giữa dn tộc Jrai - v cũng
gặp những kh khăn như ở Bon Uin 2 .
(1) Jacques
Dournes, Thin Cha yu thương mun dn, Bản dịch của TGM Kon Tum,
NXB Tn Gio 2011, tr. 11.
(2)
x. Annales, MEP năm 1912 số 89 tr. 298; Echos de la Mission thng
3-4/1949. Plei Klub cũng được gọi l
Pơnuk.
Năm
1923, linh mục thừa sai Kemlin (Văn) tiếp tục truyền gio cho vng
người dn tộc Jrai tại Aiun (Ayun thượng, Mang
Yang). Ngi thiết lập một nhiệm sở mới l Mang Yang, v
tch cực đi su vo miền thung lũng Ayun v bộ lạc
người Jrai 3.
Năm
1902, linh mục thừa sai Nicolas (Cận) thay cha Guerlach (Cảnh) phụ
trch trung tm truyền gio Rơhai. Năm 1905,
một cơn dịch bệnh đậu ma đ honh hnh dữ dội trong những bon plơi
của bộ tộc Jrai trọng yếu. Cha Jannin Phước (Gim mục tin khởi Gp
Kon Tum sau ny), đ vội v đến cứu gip. Tới
nơi được mấy ngy, cha đ viết cho cha Bề trn: Đy l
cnh cửa rộng mở vo bộ lạc Jrai kh quan
trọng, đng người, m cũng c kh nhiều cuộc ph rối v ương ngạnh
như những miền chưa được khai ha ở qu hương chng ta.(...) Việc
gửi ngay một nh truyền gio giu kinh nghiệm đến với người Jrai l
điều cần thiết.
V cha
Bề trn Vialleton (Truyền) đ sai cha Nicolas đến với người dn tộc
Jrai Habu (1905-1908). Cha Nicolas đ đảm nhận cng việc cực kỳ kh
khăn vng ny, như lời vị Bề trn ni với cc
đồng nghiệp. Nếu chỉ cần một kilgam kin nhẫn l đủ cho những
bổn đạo Bahnar, th phải cần đến một tạ kin nhẫn mới đủ cho những
tn tng Jrai.
Đng thế,
nỗi thất vọng đ ập đến nhanh chng. Sau khi Cha đ tận tụy dạy dỗ
những người Thượng đng thương ny, một số
đng tng gio đ khng sống đạo như họ đ đoan hứa. Thế
l, Cha Nicolas thnh lập một họ mới gồm những người
m trước đy l n lệ. Ngi định cư họ trong
một gc rừng, chung quanh được bao bọc bởi những ngọn ni. Ngi sống
giữa họ trong một chi tranh, cng họ khai ph
đường s, gip họ tiếp thu văn ho mới...
Năm
1908, sau khi nhường nhiệm sở cho cha Corompt (Hiển), cha Nicolas
lại ln đường xy dựng một họ đạo mới ở Bon
Plei Rơngol. Rồi sau đ, ngi xy dựng một họ mới ở Plei Me.
Kế tiếp những năm sau, cha Nicolas xy dựng vng điểm
truyền gio tại Pơ-O (La Sơn) 4 .
Trong
thời gian truyền gio vng ty ty nam Pleiku ny, cũng c nhiều lần
cc vị thừa sai đ thong qua vng Cheoreo v
gặp gỡ một số người dn bản địa vng ny, nhưng cng cuộc
truyền gio mới khai mở hay ni đng hơn như Đức Cha
Gio phận Phaol Seitz (Kim) lc bấy giờ đ
ni với cha Jacques Dournes: Cuối thế kỷ trước, một vi cha đ
cố gắng thm nhập bộ tộc Jrai, nhưng chỉ tới được ba lng v ở lại
đ mười hay mười một thng m thi... 5 .
II. TRUNG TM TRUYỀN GIO CHEOREO
Khi đọc
chương thứ nhất quyển sch Dieu aime les paiens (Thin Cha yu
thương mun dn) của cha Jacques Dournes,
chng ta biết được thời gian khởi đầu sứ vụ truyền gio tại
Cheoreo. Ngi viết:
Hm ấy
l ngy mồng một thng 08 năm 1955, vo lc 6 giờ chiều. Mu xm xịt
của khung trời ngột ngạt gy nn cảnh no nề
cho vng Cheoreo, khi chiếc xe của Đức Gim mục
chở theo một vị thừa sai đến nhiệm sở mới. Ở đy
khng ai chờ đợi vị thừa sai ny; thậm ch,
khng ai ưa ngi. Cho đến lc ny, Tin mừng chưa hề chưa hề được rao
giảng cho cư dn vng ấy, v họ từ chối. Nhưng
Gim mục lại muốn rao giảng Tin Mừng cho họ. Ngi để vị thừa sai
cng với rương hm trn mảnh đất kh cằn ngay
trước những ngi nh sn đng kn.
Chiều
lại, những người Sắc Tộc Jrai mu da sậm đen như mu o từ nương rẫy
trở về, họ nhn người xa lạ cch thờ ơ rồi
chui vo những tp lều tăm tối của mnh. Qua thng ngn,
người mặc o chng thm xin một chỗ tạm tr trong
lng.
- ng
chẳng biết sao! Ở đy nng lắm, khng người ngoại quốc no sống được
đu!
3 x.
Tiểu sử cha Emile Kemlin (1875-1925), Văn khố MEP.
4 x .
Tiểu sử cha Gabriel Nicolas (1875-1947), Văn khố MEP.
5
Jacques Dournes, sđd, tr. 8.
- Muỗi
th đầy, cn chuột th chạy khắp nơi!
- Vả lại
chng ti chẳng c g để ăn đu!
(...) Cụ
b của lng vốn trung thnh với truyền thống hiếu khch của dn tộc
du canh du cư trước kia: đm đến, khng nn để
người lạ ở ngoi, v như vậy l bỏ họ cho cọp đang rnh rập.
- Thi,
cho ng ấy vo đy đm nay!
......
V ở đy,
họ đ cho ngi ở tạm một đm!
7 giờ,
Gim Mục ra đi, để lại người đại diện của mnh lo vun trồng Hội
Thnh tại Cheoreo 6 .
+ Năm
1956 : sau 04 thng tạm tr trong một gia đnh người Jrai, ngi
dựng 01 nh sn trn mảnh đất đầu Bon Ama
Djơng. Ngi nhh chia lm 2 gian: một để dng lễ, v một gian để
lm việc, ngủ nghỉ. Sau đ, dn lng lm thm
một nh nguyện loại nh sn (Nh thờ Trung Tm
Dự Tng Cheoreo-Tơlui (sau nhiều lần v vu).
Ngi qui tụ trn dưới 100 trẻ em Jrai , những em t m đến xem ng
ngoại quốc, để lm quen, v dần dần gip cc
em học chữ.
- Ngy
14/02: Dng Tiểu Đệ Charles Jsus đến thăm đất.
- Ngy
18/02, cha khai giảng một trường lng đầu tin cho cc em Jrai với
24 em học sinh, do ba gio vin phụ trch, được cha đi thọ. Một
trong ba gio vin đ l con của vị gi lng 7 .
Ni l
ngi trường, nhưng thật sự l một phng nhỏ đủ cho cc em tạm ngồi
học chữ. - Ngy 18/02: cha gởi 06 em đầu tin ln học tại trường
Kuenot ở Kon Tum.
- Ngy
26/03: Mẹ Bề Trn Dng Nữ Phaol ở Si gn ln thăm đất; quyết định
cc nữ tu sẽ đến vo thng 08, nhưng thng 09
mới cho người ln chuẩn bị v thng 12 ở lun.
- Ngy
09/11: Rửa tội 07 em người kinh v 02 em b người Jrai sắp chết tn
thnh l Gioan v Phaol, con ng Yit v b H
Beo.
+ Năm
1957 : Ngy 13/03, cc chị Tiểu Muội Cha Jsus đến thăm đất. -
Thng 06, cha cho pht hnh tập gio l sơ yếu v tờ nguyệt san bằng
tiếng Jrai lấy tn l Kơtru (Chim Cu).
- Thnh
lập presidium Mariae gồm người sắc tộc v người kinh. Rửa tội 04 em
kinh v 03 em thượng sắp chết.
+ Năm
1958: Ngi cho pht hnh một tờ gio l (khổ nhỏ, in rn) cho
anh em người kinh dng.
Cc nữ
tu Phaol tỉnh dng Đ Nẵng ln thay cc chị nữ tu tỉnh Dng S gn
gip nh thương, văn ho v gio l. Rửa tội
07 em người kinh.
+ Năm
1960: ĐGM gio phận phn định 2 cộng đon tại vng Cheoreo: 01
cho nghười kinh v 01 cho người sắc tộc. Từ
đy, số anh em người kinh do cha Henri Radelet (Gia) đảm
nhận; cha Jacques Dournes dnh hết tm huyết phục vụ
người sắc tộc.
- Cha
nhật ngy 05/06/1960, rửa tội cho người người Jrai đầu tin (sau 5
năm dự tng) tn l Siu Nge (Ơi HOan), với
tn thnh l Gioan Baotixita.
+ Năm
1961: Vo đm Phục Sinh 02/04/1961, rửa tội cho 03 dự tng sắc
tộc: Andr Ksor
Ngach (Ama
HLui), Gioan Rahlan Sip (Ama Sim) v Giuse Siu Blu (Ơi HHiam).
6
Jacques Dournes, sđd, tr. 7-8.
7 x.
Mmorial 1993, MEP.
- Cc
chị nữ tu Hội Dng Phaol tỉnh dng Đ Nẵng mở trường v vườn trẻ,
k tc x nữ cho học sinh dn tộc. Trong những
năm kế tiếp mở lớp dạy may, gia chnh, pht thuốc, đi thăm
dn lng dn tộc với cc b cc chị trong Bon Ma
Djơng. Cc chị nữ tu dạy gio l, lm những
dịch vụ khc cho Trung Tm dưới sự điều động cha Jacques Dournes hay
với cc cha phụ trch
Trung
Tm sau ny.
+ Năm
1962: Rửa tội cho 03 người phụ nữ cng cc con của họ: vợ ng
Ama Sim, vợ ng Ama HHiam v vợ chồng chị Am
HRing.
+ Năm
1962-1965: Cha Jacques Dournes được Đức Gim mục Gio phận mời
đi Cng Đồng Vatican II trong vai tr như bin
tập vin trong 02 năm. Trong khoảng thời gian ny, cha
Gioan Nguyễn Tr Thức, lc bấy giờ l Tổng đại diện,
cha xứ gio xứ Thăng Thin kim nhiệm lun
cng việc tại Trung Tm Bon Ama Djơng.
- Năm
1963, ngy 01/12, cha Giuse Bi Đức Vượng thay cha Radelet (đổi
ln quận Thuần Mẫn), cha Vượng kim nhiệm lun
cả cng việc bn Trung Tm.
- Năm
1966, thng 09, cha Đaminh Đinh Hữu Lộc về lm ph xứ Ph Bổn,
kim nhiệm Trung Tm.
- Năm
1967: Cha Phaol Vũ Văn Thiện (DCCT) lc mới tới ở tại nh xứ
Ph Bổn, sau được điều đến ở tại Trung Tm.
+ Năm
1968: Giai đoạn Gio Hội Việt Nam đng vai tr tổ chức, điều
hnh cng việc truyền gio ở miền Cao Nguyn.
- Cha
Giuse Bi Đức Vượng tạm quyền điều hnh Trung Tm khi Đức Cha chưa
cắt cử linh mục phụ trch Trung Tm Truyền
gio
+ Năm
1969: Ngy 20/02, cha Jacques Dournes ln đường đi Singapore.
Vo chiều ngy 10/10, Đức Gim mục Gio phận trao sứ vụ truyền gio
tại Pleikly cho một số linh mục tu sĩ Dng
Cha Cứu Thế Việt Nam gồm cha Antn Vương Đnh Ti, thầy Giuse Trần
Sĩ Tn, thầy Phr Nguyễn Đức Mầu v tu sĩ
Lnarđ Hồ Văn Qun.
Cuối năm
1969, nhất l đầu năm 1970, v chiến cuộc c liệt tại Pleikly, cơ sở
mới gầy dựng bị đốt chy, cc ngi phải rời khỏi
Pleikly, rt về thị x lập trung tm Maranatha gần
Plei Ku Roh, sau chuyển xuống Pleichuet.
Một số
tu sĩ Dng tạm t tc tại TTTG Cheoreo, v dng thời gian để dịch
Cựu Ước tiếng Jrai. Trong thời gian nầy c 03
nữ tu Ph Xun học tiếng Jrai tại Trung Tm v đi thực tế tại Plei
Pa.
+ Năm
1970: Ngy 28/10, từ Kon Tum, cha Jacques Dournes trở về Php để
tiếp tục cng việc khảo cứu.
+ Năm
1972: Cha Phr Nguyễn đức Mầu phụ trch Trung Tm. Cha Gioan
Baotixita Nguyễn Văn Phn, thầy Giuse Trần Sĩ
Tn, thầy Antn Trần Ứng Tường đến Cheoreo cng với cha phụ trch
Trung Tm dịch Tn Ước ra tiếng Jrai.
Ngy
08/12, thầy Giuse Trần Sĩ Tn thụ phong linh mục tại Trung Tm. +
Năm 1973: Cha Phr Nguyễn Đức Mầu bắt đầu xy dựng một nh nguyện
trn vng đất quận Thuần Mẫn, pha nam Cheoreo.
+ Năm
1974: Hai thầy Tiểu đệ Charles de Faucauld l thầy Guido người
v thầy Therry người quốc tịch Nam Phi đến
Trung Tm học tiếng Jrai, v sau ngy giải phng mới về nước.
- Ở thời
cha Phr Nguyễn Đức Mầu, số gio dn tại Trung Tm l 122 người 8.
8
Lịch cng gio địa phận Kon Tum năm 1974, tr. 146.
III. TRUNG TM DỰ TNG CHEOREO TƠLUI
- GIO XỨ BON MA DJƠNG
1.
Thời kỳ 1975-2003:
Trong
những ngy cuối thng 03/1975, giữa lc chiến tranh xảy ra c liệt,
mọi người đang hối hả tm cch chạy khỏi Ty
Nguyn, th cha Gioan Baotixita Nguyễn Văn Phn lại đến
TTTG Cheoreo ny.
Cha G.B
Nguyễn Văn Phn l linh mục phụ trch sống lu nhất tại Trung Tm
ny. Thời của cha c thể chia lm 2 giai đoạn:
1-
Giai đoạn 1975-1988 l giai đoạn đầy cam go thử thch, nhưng
cũng c thể ni đy l giai đoạn thanh luyện.
Một thời kỳ hết sức kh khăn đối với Trung Tm v cả đối với cha.
Ngi đ sống chung ăn chung v lm việc chung
với b con gio dn Bon Ama Djơng. Ngi cũng
lm việc tay chn, lao động sản xuất như một người Jrai đch thực.
Năm
1980-1988, tnh hnh bớt kh khăn hơn một cht, cha sở đ dần dần
xy dựng, củng cố v pht triển cộng đon gio
xứ. Cha đ đề ra những hướng hoạt động mới như: dng lễ tại cc
gia đnh, học hỏi chia sẻ Lời Cha, cầu nguyện
nhm...
2-
Giai đoạn 1988-2003 l giai đoạn pht triển. Ngy 19/06/1988,
Gio Hội tn vinh 117 vị tử đạo tại Việt Nam. Từ đ, ngọn gi Thnh
Thần đ thổi khắp trn qu hương đất Việt, v
cch ring tại Gio phận Kon Tum v tại Trung
Tm Dự Tng Cheoreo-Tơlui. Hng ngn người từ khắp cc bon plơi đ
nhận được ơn soi sng v đến xin gia nhập đạo.
Trước
một lượng dự tng qu đng đảo v trải di trn một diện tch rộng
lớn, cha đ đẩy mạnh p dụng phương php huấn
gio v truyền gio: đọc Kinh Thnh v cầu nguyện với
Kinh Thnh. Nhiều kha cầu nguyện được mở v mời cc
cha từ xa về để giảng dạy. Cc kha học đ
phần lớn dnh cho cc trưởng cộng đon trong bon plơi, để gip đỡ
gio dn cầu nguyện. Số lượng tn hữu tăng
nhanh v Thin Cha đ thương ban cho cộng đon nhiều ơn đặc
biệt.
Năm
2003, cha G.B Nguyễn Văn Phn rời Trung Tm Bon Ama Djơng về Tu viện
Dng Cha Cứu Thế Si gn, trong niềm luyến
tiếc của cả Nh Dng v ton thể cộng đon nơi vng
truyền gio ny.
2.
Thời kỳ 2003 đến nay (2021):
Ngy
28/06/2003, cha Mcc Bi Duy Chiến đến tiếp nhận Trung Tm trong
một hon cảnh đặc biệt. Cha phải đối mặt với
mun vn kh khăn từ nhiều pha: chnh quyền, cộng đon
cũng như từ chnh bản thn (cha chưa biết một tiếng
Jrai no). Nhưng cha vẫn tn thc vo Cha v
cố gắng hết mnh để chu ton trch nhiệm Thin Cha v gio phận
giao ph. Sau một thời gian, nhờ ơn Cha v nỗ
lực của bản thn, cộng đon đ dần dần ổn định trở lại.
Ngy
29/05/2005, cha Antn L Ngọc Thanh đến tiếp nhận Trung Tm. Lc ny
số gio dn vượt hơn 6.500 người v số người
đ tin Cha nhưng chưa rửa tội cũng trn dưới 10.000
người. Trung Tm Dự Tng Cheoreo-Tơlui thời điểm ny
chia lm 4 vng lớn 9 :
1. Vng
Bon Ma Djơng gồm: Thị trấn Ayun Pa v cc x Ia Peng, Ia Hiao, Ia
Rt, Ia Rbol, Ia Tul, Ia Broa, Chư Mố (ba x
sau thuộc huyện Ia Pa), với 2.382 người tng gio, trong
đ 1.500 người đ lnh cc B tch gia nhập Kit gio.
2. Vng
Plơi Athai gồm: Thị trấn Ph Thiện, cc x Ia K, Ia Sol, Ia Piar (huyện
Ayun Pa), với 4.330 người tng gio, trong đ
2.000 người đ lnh cc B tch gia nhập Kit gio.
9
Theo 50 Năm Cha Ln Rẫy, Trung Tm Dự Tng Cheoreo Tơlui
(1955-2005).
3. Vng
Ia Trk gồm: cc x ia Trk, Ia Amron, Ia Yeng, Ia Kdam, Ia Pơt (huyện
Ia Pa), với 817 người tng gio.
4. Vng
Ia Siơm gồm: cc x ia Siơm, Ia Ur, Ia Rsai, Chư Rkom, Chư Gu, Chư
Ngok v Ph Tc (huyện Krng Pa), với 3.164
người tng gio, trong đ 2.000 người đ lnh cc
B tch gia nhập Kit gio.
+
29/05/2005-05/2008: cha Antn L Ngọc Thanh phụ trch Trung Tm,
c thầy ph tế Đaminh Phạm Mạnh Niệm thực tập
mục vụ, v thầy Niệm thụ phong linh mục ngy 24/11/2005.
+
05/2008, cha Antn L Ngọc Thanh đổi đi Pleikly, cha Đaminh Phạm
Mạnh Niệm quyền chnh xứ.
+ Năm
2009, cha Micae Hong Qu n được Đức Gim mục bổ nhiệm chnh xứ
Bon Ma Djơng. Cha Phr Đinh Quốc Thi Bnh
ph xứ.
+ Năm
2011: cha Phr Đinh Quốc Thi Bnh được bổ nhiệm chnh xứ,
thnh lễ nhận xứ vo ngy 16/12/2011. Lc ny
gio xứ c gần 8.000 tn hữu, bao gồm thị x Ayun Pa v huyện
Ph Thiện.
Năm 2012, cng với cha sở Phr Đinh Quốc Thi Bnh v qu n
nhn, ngi nh thờ mới Bon Ma Djơng được khởi cng xy dựng. Nhn
chuyến thăm mục vụ của Đức TGM Leopoldo
Girelli v Đức Cha gio phận ngy 22/11/2012, Đức TGM đ lm php
Vin Đ đầu tin cho Ngi Thnh Đường sắp xy.
Sau đ, Đức Cha Micae Hong Đức Oanh đ cử hnh Thnh lễ v
nghi thức đặt vin đ đầu tin xy dựng nh thờ mới
vo ngy 29/11/2012. Sau thời gian thi cng,
nh thờ mới được lm php khnh thnh ngy 01/08/2016. Thời gian ny
c cc cha ph xứ: Vinh sơn Vũ Văn Bằng, Giuse
Huỳnh L Php.
+ Năm
2017, cha Giuse Huỳnh L Php được bổ nhiệm chnh xứ thay cha
Phr Đinh Quốc Thi Bnh. C cha ph Đaminh
Nguyễn Vũ Phong.
- Ngy
15/12/2018, Đức Cha Aloisi Nguyễn Hng Vị, Gim mục gio phận đ bổ
nhiệm cha Batlm Nguyễn Đức Thịnh (từ TTHH Đức Mẹ Măng Đen) về
lm linh mục chnh xứ Bon Ma Djơng.
Linh mục
Giuse Nguyễn Văn Tun, phụ t (2019).
Hiện tại
(số liệu năm 2020), gio xứ Bon Ma Djơng c 6.869 gio dn (sắc dn
Jrai). Linh mục ph xứ: cha G.B Mai Minh Mạnh.
Bổn mạng
gio xứ l Đức Mẹ Hồn Xc Ln Trời (15/08).
Chi tiết bổ sung xin gởi về
giaoxugiaohovietnam@Yahoo.com
|
-
