|
Lược
sử Gio xứ Tin Sơn
Nh thờ Tin Sơn,
x Tn Sơn, Tp. Pleiku, Tỉnh Gia lai
I- GIAI ĐOẠN LẬP
LNG : 1898 - 1906
Ngược dng lịch sử, vo những năm cuối
thập nin 80 của thế kỷ 19, lng dn tộc Plei
Krol, với khoảng 20 gia đnh dn tộc
Jrai bnh yn sinh sống trn dải đất mu mỡ, cạnh bầu
thủ chi v cầu đất ngy nay, họ trng
thấy một gia đnh người Kinh xuất hiện trn mảnh đất
ny, người đn ng họ trng thấy như
tot ra một kh phch lạ thường, vc dng cao to, khoẻ
mạnh, cặp mắt sng ngời, my rộng,
trn cao, tc bi v ru di tới rốn. Miệng ng nhai
ngồm ngom ci g đ, thoạt chốc ng
nhổ nước miếng xuống đất v lạ thay nước miếng của
ng mu đỏ như mu. Rồi người lng
Plei Krol cn thấy ng vo vo một dải di rồi chm lửa
đốt, ng nhả ra khi mu, trng rất
oai vệ : người đn ng đ, dẫu sao cũng rất dễ quen thn,
mặc d ngn ngữ bất đồng. ng đ chiếm
được lng người dn tộc Jrai ở vng đất hẻo lnh
ny. V họ thuận cho ng v gia đnh
chung sống ho bnh. Người đn ng đ chnh l vị lập
ra lng Tin Sơn : ng Phr Nguyễn
Quỹ.
ng Phr Nguyễn Quỹ, qu Quảng Nam
cng với ng Tma Đại (ng Cu Đại, qu
Bnh Định, sống ở lng G Mt, Kontum)
l những người đầu tin chiu mộ dn đến vng
Tin Sơn ngy nay (x. P. Ban v S.
Thiệt, Mở Đạo Kontum, Imprimerie de Quinhon 5/1933, tr. 235.
ng Phr Nguyễn Quỹ, thng văn địa l.
ng đi tm đất để lập lng. ng xứng danh
thủ chỉ gi, cũng gọi l thủ chỉ : ru
di, trắng phau, hay cầm rựa quo cn di, chống đi như
gậy gim mục, mặc o vạt h, trẻ em
nghe thấy ng l chạy trốn muốn chết.
Nơi ng đến đầu tin nay c tn gọi l
cầu sắt hay cn gọi l cy cầu c trụ số 10, thuộc
x Nghĩa Hưng, huyện Chư Pa h. ng
thấy nơi đy c một ci hồ nước lớn, cung quanh cy
cỏ um tm, đất đai th lắm đồi nhiều
dốc. Nơi đồi cao lại qua cao, nơi trũng thấp lại qu
nhiều, nn ng đặt tn nơi đy l Đại
Hồ.
Nơi thứ hai ng đến, đất đai bằng
phẳng t đồi dốc, rừng cy thưa thớt đa số l cy dầu
lai. ng nghĩ sống nơi đy l sống
được di lu. ng xin chnh quyền thời bấy giờ để lập
lng, họ buộc phải c từ hai mươi gia
đnh trở ln th mới được lập lng. ng phải đi chiu
mộ cho được hai mươi suất đinh khoẻ
mạnh : họ l những thương li c gốc từ cc huyện
Hoi Nhơn, Ph Mỹ, Ph Ct, An Nhơn,
Tuy Phước, thuộc tỉnh Bnh Định. Rồi ng ra tận
Qung Ngi để chiu mộ cho đủ hai mươi
gia đnh.
Xin kể ra đy năm nhn vật c cng lớn
được chiu mộ về lập lng Tin Sơn : ng
Huỳnh Lộc, gốc Ph Mỹ ; ng Phạm Duệ,
gốc Ty Sơn ; ng Hồ Tiếp, ng Ph L Ho v
ng Nguyễn Hậu. Cng với hai mươi suất
đinh về mảnh đất hứa, đ l năm 1898: Một lng
người Kinh mới hiện hữu sống giữa anh
em dn tộc Jrai lng Plei Krol. Những người dn tộc
gọi lng mới người Kinh ny l Plei
Nel. Những người vừa mới tới ny đồng thanh chọn tn
lng của mnh l Tin Sơn (đứng trước
ni). V mọi người đồng lng đề cử ng Nguyễn Quỹ
lm gi lng v đặt tn cng cơm cho
người gi lng l Thủ Chi.
ng Nguyễn Quỹ cng dn lng đi tm
giọt nước để dng v sinh hoạt. Nơi ng đo tm
l một giọt nước chảy từ trong lng,
lng đặt tn cho nơi đy l Bầu Thủ Chi.
Sống chung với người Kinh lng Tin
Sơn một thời gian, sau một trận dịch khủng khiếp lm
nhiều người chết, anh em dn tộc lng
Plei Krol mới dời cư vo khu đất mới v đổi tn lng
l Plei Wet, tn ny vẫn cn lưu giữ
cho đến ngy nay, v ai muốn đến thăm th lng Plei Wet đ nay nằm
đối diện với UBNND x Chư Jr.
II- GIAI ĐOẠN THNH
LẬP GIO XỨ : 1907-1938
Năm 1907, cc tn hữu trong lng Tin
Sơn đ dựng một ngi nh đơn sơ, mi tranh
vch đất lm nh nguyện để cng nhau
qui tụ đọc kinh. Cha Nicolas phụ trch địa sở H Bầu
c cc lng : Plei Ko, Plei Dt, Plei
Khuen Khuet...Ngi cũng thăm lng Tin Sơn v cc
lng người Kinh trong vng Pleiku.
Năm 1908, Cha Claude Coromt (Hiển)
được bổ nhiệm chnh xứ H Bầu thay Cha Nicolas đi xy dựng họ đạo
tại Plei Rơngol (x. Tiểu sử Cha Nicolas, Văn khố M.E.P).
Năm 1909, họ đạo Tin Sơn được chnh
thức thnh lập (x. Echos, địa phận Kontum,
thng 12/1948, tr.6).
Năm 1911, dưới sự dẫn dắt v động vin
của Cố Hiển (Claude Corompt), cả lng đ hợp
sức pht dọn cy cối, lm nn mặt bằng
l tưởng để hnh thnh một ngi nh thờ mới kin
cố, rộng ri hơn dng vo việc thờ
phượng (x. Tạp ch Hlabar Tơbang, số 6, thng 6 năm 1911, tr. 51).
V đa số dn lng l người Cng Gio gốc Bnh Định, họ lấy đất đai
tại chỗ nắn thnh gạch, lấy đất
trộn với cỏ m trt thnh vch nh, ng trm Xe tặng ngi vảy đang
thịnh hnh thời bấy giờ để lợp
cho ngi thnh đường đầu tin của Tin Sơn, v họ chọn Mẹ Mn
Ci lm quan thầy của gio họ Tin Sơn,
trực thuộc cố Hiển v v thế l họ lẻ của gio xứ
Hiển Sơn. Ton dn bầu chọn ng Hồ
Tiếp, cn gọi l trm Xe, lm cu họ đầu tin của Tin
Sơn.
Ổn định đời sống được một thời gian,
lng Tin Sơn cũng như cc lng phụ cận xảy ra
nạn dịch, đ l bệnh tri trời, đ gy
tử vong hơn 1/3 dn lng.
Để củng cố đức tin Cng Gio, dưới sự
dẫn dắt của Cố Hiển v Ban chức việc, cộng
đon một lần nữa chung sức chung lng
cất một nh Rầm, gần giống với nh Rng của
người Jrai, để cho cc linh mục lu
lu về dng lễ t tc, đồng thời cũng l nơi dạy gio l v
hội họp cho cả đạo lẫn đời.
Từ 1923-1929, Cha G.B Phan, phụ trch
địa sở Pleiku (Thăng Thin sau ny) đ kim
nhiệm gip mục vụ họ Tin Sơn.
Trong khoảng thời gian ny, gio xứ c
một người con được sinh ra, m sau ny đ được
Cha chọn lm linh mục, vị linh mục
duy nhất của 100 năm qua, đ l cha Anr Phan Thanh
Văn, sinh ngy 25-5-1925, rửa tội ngy
13-6-1925 tại nh thờ Tin Sơn do cha JB. Phan; ng
trm Xe đỡ đầu, lấy tn thnh Anr;
Thm sức ngy 14-5-1934, do Đức Cha Phước (Martial Jannin, M.E.P.),
tại nh thờ Hiển Sơn, thầy Chu đỡ đầu, tn thnh Tma; TpLm
27.12.1949 tại Kontum, do Đức
Cha Gioan Sion Khm (x. Lm Phan Thanh Văn, Một người Việt Nam - How
does a Vietnamese live and think, Autralia 1995, tr. 82); Qua đời
19.10.2008 tại Autralia; Hiện
di cốt ở tại gio xứ Tin Sơn.
III- ĐN CHIN TAN
TC 1939-1953
Năm 1939-1942 : Hạn hn ko di, sinh
ra nạn đi v dịch tả. Nạn dịch đ cướp đi rất
nhiều nhn mạng của lng v tệ hơn nữa
l dn lng phải tn cư tm nơi trnh dịch. Khi nạn
dịch hết, nhiều người đ trở lại Tin
Sơn, sống những ngy buồn thảm v thất vọng.
Năm 1946, chnh quyền cũ đ lấy 3 lng
người Kinh để lập thnh x.
+ Lng thứ nhất : Lng Tin Sơn.
+ Lng thứ hai : Lng Ba Ho.
+ Lng thứ ba : Lng Hiển Sơn, v đặt
tn cho x l Tam Sơn. Để đồng nghĩa với chữ Tam, họ đổi tn lng Ba
Ho thnh lng Ng Sơn, tn Ng Sơn c từ đy. ng Nguyễn Hậu
cũng l một trong hai mươi gia đnh c
tn trong khi lập lng Tin Sơn. ng lm x trưởng
đầu tin, người đương thời gọi ng l
ng x Hậu.
Năm 1946, thng 7 dương lịch, cả lng
Tin Sơn, v Việt Minh ra vo, bị qun đội Php
đuổi đi. Mọi người đi tản cư hết. Mi
đến năm 1950 mới c người hồi cư về lại Tin Sơn lm
ăn. Một số gio dn Tin Sơn lnh nạn
sang tạm tr tại gio xứ Ph Thọ, v được Cha sở
Ph Thọ Antn Ng Đnh Thận gip mục
vụ họ đạo (1945-1947).
IV- GIAI ĐOẠN CỦNG
CỐ: 1954-1993
Năm 1956, dn số của lng Tin Sơn bắt
đầu tăng. Trong lng chỉ c một gia đnh
khng Cng Gio, cn lại hầu hết l
Cng Gio, họ đến Tin Sơn bằng nhiều cch : từ Biển
Hồ sang hoặc từ Hiển Sơn ra, hay từ
Suối Nổ, Ph Mỹ, Bnh Định ln (khoảng 1960-1963).
Từ đy dn số tăng dần theo ngy thng.
Cng thời điểm ny, dn chng đ bầu chọn ng
Thi Th lm đại diện x, thay ng
Nguyễn Đnh Lư (X Nhơn). Cha Gorissen (cố Nhơn) cha sở Biển Hồ Tr
đ đến gip mục họ Tin Sơn trong giai đoạn ny (1958-1964).
ng Thi Th, nhờ được lm đại diện x
m c điều kiện cng với ban chức việc l ng
cu Knh, ng chnh Tạo, cu Dần, ng
Nguyễn Sanh, ng L Văn Hai... tiến hnh xy
dựng lại ngi thnh đường đ xuống cấp,
đ chnh l nh thờ nhỏ hiện nay. Nh thờ đ được
xy cất v hon thnh năm 1964 v đ
được Đức Gim Mục Paul Seitz về lm php v cắt
băng khnh thnh.
Nh thờ Tin Sơn
xy dựng năm 1964
Năm 1966, gio xứ c cha xứ đầu tin
về ở l cha Simon Trương Xun Thanh, v l do
ring, đ rời xứ, sang ở bn Biển Hồ
Tr.
Từ đy đến thng 3 năm 1975, gio xứ
Tin Sơn c những vui buồn lẫn lộn.
Sau biến cố 30 thng 4 năm 1975 đến
thng 8 năm 1975, gio xứ vắng bng linh mục, khng
c thnh lễ, kể cả ngy Cha nhật.
Thng 9-1975, c linh mục Phr Nguyễn Đức Mầu đến ở
trong thời gian gần hai thng. Ngi
dạy gio dn đọc Kinh Thnh cầu nguyện, c thnh lễ
Cha nhật v ngy thường. Sau đ ngi
lại ra đi vo những ngy cuối thng 10 cũng năm ấy.
V thế gio xứ Tin Sơn trực thuộc
gio xứ Thăng Thin do linh mục Gioan Nguyễn Tr
Thức phụ trch.
Sau cha Mầu l cha Antn Vương Đnh
Ti quản nhiệm. Ngi về dng lễ mỗi thng một
hoặc hai lần.
Được sự đồng của cha sở phụ trch,
họ gio Tin Sơn đ bầu ra ban chức việc mới
vo thng 3 năm 1976.
Sau khi Tn Sơn trực thuộc Pleiku (trước
l x thuộc huyện Mang Yang), cha Phr
Phaol Hong Văn Quy được cử đảm trch
gio xứ Thăng Thin thay cha Gioan Nguyễn Tr
thức đ qua đời.
V- GIAI ĐOẠN PHT
TRIỂN : 1994 ĐẾN NAY
Ngy 30 thng 11 năm 1994 l một ngy
trọng đại của gio xứ. Tất cả cộng đon dn
Cha xa gần đ cung nghinh Đức Gim
Mục cng 28 linh mục của gio phận Kontum để
đn cha xứ mới : đ l linh mục Tma
Nguyễn Văn Thượng.
Từ đy sớm hm đn chin c chủ chăn,
c thnh lễ hằng ngy, gio xứ c nhiều đổi thay
trong cuộc sống đạo, gio dn cũng đ
tăng dần.
Sức sống đạo đ trỗi dậy, cc giới,
cc đon thể bắt đầu hnh thnh sinh hoạt. Năm 1996, cha sở mới cho
bầu lại ban chức việc, đa số l những người trẻ năng động v hăng
say hoạt động. Cha cho xy nh
gio l khang trang ngy nay v tn tạo khun vin nh thờ
thnh một khu vườn cảnh sinh thi,
ngay trn địa bn Ty Nguyn ny cũng hiếm c. Ngi
đặt tượng Đức Mẹ m ng b Thi Th
cung hiến cho gio xứ ngay trung tm khun vin
vườn cảnh.
Khng dừng lại ở việc đạo, cha sở pht
động ton dn tu sửa cc con đường huyết mạch
trong địa bn gio xứ. Cng trnh vĩ
đại nhất l việc ngi nối được con đường lin thn x :
nối liền cc gio xứ Ng Sơn v H Bầu,
nối liền Tam Sơn lại với nhau. Cha Tma đa sửa
soạn cho bộ mặt Tin Sơn sẵn sng ln
cấp thnh phố như hiện nay với những dấu ấn trn
khắp ngả đường gio xứ Tin Sơn.
Cộng đon gio xứ Tin Sơn, khi nhn
lại chặng đường gian khổ đ qua, khng thể no
qun được những thnh quả lớn lao m
cha Tma để lại.
Ngy 28 thng 05 năm 2005, cha Tma
Aquin Trần Duy Linh, từ gio phận Xun Lộc,
được thuyn chuyển về nhận xứ Tin Sơn
thay cha Tma Nguyễn Văn Thượng. Cha Aquin
đ tiếp tục cng việc xy dựng gio xứ
ngy cng thăng tiến về mọi mặt: cũng cố Ban chức
việc, Ban Gio l, nhất l về Thiếu
Nhi Thnh Thể. Cha sở bắt tay xy dựng nh xứ mới lm
nơi sinh hoạt chung của Gio xứ, v
Nh xứ cũ đ xuống cấp theo dng thời gian
Ngy 19/07/2015, Đức Cha Micae Hong
Đức Oanh bổ nhiệm linh mục Tađ V
Xun Sơn nhận chức chnh xứ Tin Sơn,
thay Cha Tma Aquin Trần Duy Linh. Cha sở
mới bắt tay ngay vo việc củng cố v
xy dựng gio xứ về mọi mặt. Mong ước của cộng
đon tn hữu cũng như cc cha sở tiền
nhiệm l c một nh thờ mới, nhưng vẫn chưa thực
hiện được. Niềm mong ước ny cng nung
nấu khi gio xứ chuẩn bị mừng kỷ niệm 110 năm
đn nhận đức tin (1907-2017).
Ngy 14/02/2016, Gio xứ khởi cng dọn
mặt bằng xy dựng ngi thnh đường mới v
ngy 03/03/2016, cha sở Tađ v cộng
đon gio xứ vui mừng đn Đức Cha Aloisi
Nguyễn Hng Vị Gim mục gio phận
Kontum đ về dng Thnh Lễ đặt vin đ đầu tin
xy dựng Nh Thờ Tin Sơn, cng Cha
Tổng Đại Diện Phr Nguyễn Vn Đng v 37 Cha
đồng tế. Đng đảo gio dn, b con, n
nhn với nhiều giềng mối thn thương đ qui tụ về
trong bầu kh huynh đệ, chung niềm lo
lắng cho cng việc xy dựng Nh Cha.
Ngy 23/11/2016, Cha Phr Nguyễn Vn
Đng lm php hang đ Đức Mẹ Mn Ci,
Bổn mạng Gio xứ. Hang đ Đức Mẹ Mn
Ci tọa lạc trong khun vin Nh Thờ Tin Sơn.
Ngy 24/11/2016, Đức Cha gio phận lại
về một lần nữa lm php khnh thnh ngi
nh thờ mới khang trang, mỹ thuật, với
diện tch xy dựng 1.098,5 m2 (trn tổng diện tch đất 14.758 m2 ).
Gio dn Tin Sơn thời điểm ny khoảng
2.012 người với chừng 360 hộ Cng
gio, cảm thấy an vui v từ nay c
được ngi Nh Thờ mới để cng nhau thờ phượng Cha.
Nh thờ củ được sữa lại lm nh sinh
hoạt mục vụ gio l cũng như hội họp cc đon thể.
Trong thời gian ny, nghĩa trang Gio
xứ Tin Sơn được quy hoạch tổng thể, xy dựng
cc phần mộ theo một mẫu chung của
Gio xứ, cổng v một lễ đi tại trung tm nghĩa trang
được xy dựng. Thnh lễ thường xuyn
được cử hnh để cầu cho ng b tổ tin.
Thnh lễ thnh
hiến nh thờ mới Tin Sơn 23/11/2016
Cha sở mở ra cho gio xứ những hướng
phục vụ tươi trẻ phong ph, nhất l quan tm
đến kỷ năng sống của giới trẻ với
những hoạt động lnh mạnh, thiết thực.
Ngy 21/12/2018, , Cha Ephrem Trương
Cường được Đức Cha Aloisi bổ nhiệm chnh
xứ Tin Sơn thay thế Cha Tađ V Xun
Sơn. Cộng đon gio xứ tiếp tục tiến bước v
cng với Cha sở mới xy dựng cộng đon
ngy cng vững mạnh trong đời sống đức tin,
hướng đến tha nhn.
Nhn thấy nhu cầu thiết thực của Gio
xứ, Cha xứ cng với gio dn xy dựng thm một
dy nh gio l pha sau Nh Thờ, gồm
một phng hội trường lớn v 3 phng học gio l.
Gio xứ Tin Sơn hiện nay c 2.012
gio dn (số liệu 2020), địa bn thuộc x Tn Sơn
v vng ln cận c đất đai mu mỡ, kh
hậu n ha, con người thuần hậu nn c điều kiện
thuận lợi pht triển kinh tế, văn ha,
x hội. Gio xứ cng với cc cộng đon Kinh - Thượng
l những họ đạo c bề dy lịch sử
trong vng truyền gio hạt Pleiku ni ring, gio phận Kontum
ni chung, đang ngy cng sống hiệp nhất, yu thương v hăng say
loan bo Tin Mừng đến với những
người ngho, những người chưa biết Cha.
VI. QU LINH MỤC
PHỤC VỤ GIO XỨ TIN SƠN
1. QU CHA SỞ GIO
XỨ TIN SƠN
2. CC LINH MỤC PHỤC
VỤ GIO XỨ TIN SƠN
VII. HOA TRI ƠN GỌI
THAY LỜI KẾT
Lạy Cha, Cha đ an bi mọi sự thật
diệu kỳ.
Chng con thức rằng mỗi biến cố buồn
vui trong gio xứ suốt 100 năm qua, đều l những
lời mời gọi thầm kn của Cha để thức
tỉnh, nng đỡ v đưa chng con ln cao trong tnh yu
của Cha.
Xin tri n Cha ! V đy l thời gian
thuận tiện gip chng con dừng chn để chim niệm
về nghĩa cuộc đời, để tạ ơn bao hoa
tri tinh thần v vật chất, v để cầu nguyện cho hnh
trnh pha trước.
Xin tri n Cha ! V nơi đy cc vị mục
tử v những lớp cha anh đa lao tm khổ tứ, hnh
thnh nn gio xứ hm nay.
Xin tri n Cha ! V đy l cơ hội qu
bu để mỗi tn hữu tm về với cội nguồn v biết ơn
về nơi đ cưu mang, nui dưỡng v pht
triển đức tin, cng những gi trị thing ling của
bao thế hệ cha ng v con chu.
Xin cha ban cho mọi gia đnh chng con
được nui dưỡng bằng phương dược thần linh
v cảm mến sự sống trn đầy, để chng
con bước đi trn trần gian ny như những khc hnh
hương đầy tin tưởng v vui tươi.
Xin Cha chc lnh cho mội nỗ lực v
hon tất những g Cha đ khởi sự nơi gio xứ
chng con. Amen.
(Trch KỶ YẾU GIO XỨ TIN SƠN
24.11.2016)
Nguồn :
Trang web Gio Phận Kontum
Chi tiết bổ sung xin gởi về
giaoxugiaohovietnam@Yahoo.com
|
