
Lược
sử Giáo xứ Phước Thiện
1. Vị
trí địa lư
Đông giáp
đường hoả xa Tháp chàm. Tây giáp Phước An và Liên Sơn. Nam giáp xă
Phước Thái. Bắc giáp Sông Dinh, dọc theo quốc lộ 27. Diện tích 775
ha. Cách trung tâm Thị xă (nhà thờ Hạt Phan rang) 14 km về hướng Tây
Nam.
Địa h́nh
tương đối bằng phẳng, có đất thổ, đất điền, có núi hướng Tây, sông
hướng Bắc, khí hậu miền núi.

2 H́nh
thành và phát triển
Triều vua
Tự Đức năm 1854. Viên phó quản cơ Phạm Địch Kiết xin được phép chính
phủ Nam Triều trưng khẩn vùng đất Phước thiện hiện tại. Đơn xin về
bộ năm 1854. Và tháng hai năm Tự Đức 30 (1860), án khám chấp thuận
cho khai khẩn (điền thổ gia cư) hai trăm trượng, bảy thước. Đông
giáp Tà Lốt hạ, Tây giáp Hà Miêu, Nam giáp Mương Chàm, Bắc giáp Sông
lớn. Sắc dụ gọi tên là làng Ninh My Hộ. Trên phương diện pháp lư, cơ
sở và địa bộ làng Phước thiện bắt đầu từ đó. Người ta c̣n được biết
quản cơ Phạm Địch Kiết vốn là người ngoại giáo và có thế lực đối với
quan Triều nên được chấp thuận dễ dàng. Viên quản cơ này đóng một
vai tṛ quan trọng trong lịch sử tôn giáo họ Phước thiện như sẽ thấy
sau.
Tuy nhiên,
vị trí của họ đạo không nằm ở chỗ hiện tại, có lẽ vào khoảng
năm1830, một số gia đ́nh (khoảng 28) từ miền Trung Việt di dân vào,
sinh cơ lập tại một địa danh gọi là nhà thờ cũ, (nền nhà thờ ấy hiện
nay vẫn c̣n) gần mương cái Chàm hướng Tây Nam Phước thiện cách 3 km
giữa chốn rừng xanh, nước độc, đầy thú dữ. Họ đạo sơ khai gọi là
Rừng Lai, v́ có nhiều cây dầu lai.
Sau giặc
Văn Thân 1885, linh mục Thừa Sai Villaume (tục gọi là cố Đề) đưa
giáo dân về vùng đất hiện tại, phát rừng đuổi thú và xây dựng nhà
thờ.
Mặc dù có
Hoà ước 1874, nhà vua băi bỏ những Dụ cấm đạo và ban phép cho "tất
cả mọi người dân trong nước tự do theo đạo và hành đạo", nhưng ở các
địa phương nhóm Văn Thân vẫn c̣n vơ trang chém giết người công giáo,
và họ Rừng Lai cũng nằm chung số phận giáo dân toàn quốc.
Thời gian ở
tại nhà thờ cũ, không biết bao lâu, nhưng vào năm 1885, trong một
ngày Chúa nhật, giờ lần hạt, lính Văn Thân từ dưới tỉnh chuẩn bị kéo
lên để tàn sát, nhưng nhờ có bà vợ viên phó quản cơ Phạm Địch Kiết
vốn có cảm t́nh với người công giáo vội vàng chạy lên thông báo cho
bổn đạo tránh đi. Ngày nay, người Phước thiện vẫn c̣n nhắc tên bà và
gọi nôm na là bà Sáu Hài.
Linh mục
Thừa Sai Villaume (cố Đề) từ Dinh thuỷ cùng với thầy phó tế Kim liền
chạy lên xếp đặt cho giáo dân lánh nạn lên núi trốn ở Ḥn Thông cách
Phước thiện 18km. Địa danh này bây giờ vẫn c̣n, thời kháng chiến bộ
đội Việt minh chiếm cứ lập thành chiến khu 7. Giáo dân chạy lên chỗ
ấy th́ ngay đêm đó từ trên núi cao trông xuống đă phải ngẹn ngào
nh́n thấy một biển lửa rực trời: Văn Thân kéo đến phóng lửa đốt sạch
nhà thờ và gia cư của họ.
An trú tại
Ḥn Thông trên hai tháng trời, giáo dân được phép trở về xây lại
thánh đường, kiến thiết gia cư. Nhưng vẫn bị một sự kiện đau ḷng:
Văn Thân phỉnh gạt ra thông cáo mộ dân đi mở ruộng đất vùng thượng
du, có 34 người hưởng ứng chương tŕnh di dân ấy. Văn Thân đưa họ về
tập trung tại đ́nh làng Đắc Nhơn để chờ ngày lên đường.
Như ta đă
thấy ở trên, cố Đề và thầy phó tế Kim, sau khi đă thu xếp cho giáo
dân lánh nạn, ngài đi bộ về Sàig̣n để cầu cứu. Ba tháng sau, ngài đi
cùng với tàu binh Pháp đổ bộ tại bờ biển Ninh chữ và tính đem quân
giải cứu Phước thiện. Nghe tin ấy, Văn Thân đem 34 người ra sau đ́nh
Đắc Nhơn để chém. Có một chi tiết cảm động, trước khi hành quyết, họ
đă nhân đạo thông báo cho thân nhân 34 người ấy được biết. Những
người chứng kiến đă thuật lại, họ bị c̣ng tay và dẫn ra pháp trường
mà miệng cứ lớn tiếng đọc 14 chặng đàng thương khó. Con cháu những
người đă anh dũng chết v́ Đức tin ngày nay vẫn c̣n ở Phước thiện.
T́nh h́nh
đă lắng dịu, linh mục thừa sai Villaume đem giáo dân về chỗ hiện tại
và trưng đất phát rừng cho dân sinh sống.
Quân đội
Pháp bấy giờ đă hoàn toàn chiếm cứ lănh thổ với Hoà ước 1884, họ t́m
bắt những người của chính phủ Nam Triều, trong đó có phó quản cơ
Phạm Địch Kiết. Bà Sáu Hài hốt hoảng cầu cứu cùng với các bô lăo
làng Phước thiện. Nhớ ơn xưa, các ông đến xin linh mục thừa sai
Villaume can thiệp và ngài đă xin quan Tây phóng thích ông ta. Cảm
kích v́ ḷng tốt của người có đạo ấy, Phạm Địch Kiết bèn xin trở lại
đạo, ngôi mộ của ông bà ngày nay vẫn c̣n và con cháu đông đảo.
Thời gian
qua, dân chúng mỗi ngày một đông đảo nhờ làn sống di cư từ Nam Ngăi
B́nh Phú kéo vào dưới thời Đức giám mục Grangeor (Đức Giám Mục Mẫn),
Tadieu (Đức Giám Mục Phú) và giám mục Piquet (Đức Giám Mục Lợi). Năm
1922, giáo dân kiến trúc ngôi nhà thờ hiện tại với giàn cây gỗ to
lớn và nói được là kiên cố vào bậc nhất trong địa phận.
Năm 1945,
Việt minh cướp chính quyền, quân đội Pháp kéo đến tái chiếm Đông
dương vào đầu năm 1946. V́ thuộc vùng cận sơn, Phước thiện đương
nhiên trở thành một tiền đồn biên giới. Để bảo đảm an toàn tính mạng,
người dân đă rào làng, xây pḥng tuyến, và nghiễm nhiên thành một ấp
chiến lược đầu tiên trên toàn quốc.
Xứ đạo
phước thiện sẽ c̣n đi xa hơn, nhưng đứng trước làn sống duy vật hiện
sinh hiện tại mà ảnh hưởng đang đè nặng từ thành thị tới thôn quê,
người dân Phước thiện có c̣n giữ được nề nếp gia phong cổ truyền quư
báu của tiền nhân để lại
1942, có ba
họ lẻ: Đá Hàn (Ninh Quư), Liên Sơn và Tầm Chưởng (Phước An)
1964, Phước
An được nâng lên hàng giáo xứ, hai họ lẻ c̣n lại vẫn trực thuộc
Phước Thiện.
1975, Liên
Sơn thuộc Phước An, chỉ c̣n Đá Hàn thuộc Phước Thiện
Các linh
mục phụ trách giáo xứ từ ngày thành lập đến nay:
-
Linh mục
Phan 1907-1912
-
Cố Lộc
1912-1913
-
Cố Sáng
1913-1914
-
Linh mục
Liên 1914-1915
-
Linh mục
Thọ 1915-1920
-
Linh mục
Linh 1920-1921
-
Linh mục
Triều 1921-1927
-
Linh mục
Tuần 1927-1935
-
Linh mục
Chiếu 1935-1938
-
Cố Vị -
lần một 1938-1939
-
Linh mục
Ly 1939-1942
-
Linh mục
Lễ 1942-1943
-
Linh mục
Hộ 1943-1956
-
Cố Vị-
lần hai 1956-1959
-
Linh mục
Tâm 1959-1970
-
Linh mục
Phiên 1970-1972
-
Linh mục
Lạc 1972-1975
-
Linh mục
Fr. Ass Nguyễn Tôn Sùng 1975-2003
-
Linh mục
G.B. Hoàng Kim Đạt
-
GB. Phạm Hồng Thái 2005 -
-
Inhaxiô Trần Ngà ( - 2018)
-
Phêrô Trần Trung Nam (8/2018 - )
Các linh
mục phó xứ:
-
Linh mục
Chữ 1974-1975
-
Linh mục
Giuse Nguyễn Chí Linh 1993-1995
-
Linh mục
Đôminicô Nguyễn Thanh Vân 1995-2005
-
Linh Mục
Phêrô Cao Xuân Hoá (2005 - )
-
Linh mục Phêrô Vơ Hữu
Lợi (8/2018 - )
Hoa quả
ơn gọi của giáo xư
Tu sĩ
Sinh
hoạt giáo xứ
1. Các
lớp giáo lư
Giáo lư
thiếu nhi: Chia lớp theo lứa tuổi, sinh hoạt vui chơi và học tập
hàng tuần, thường chia làm ba khối: Sơ cấp, căn bản, Kinh thánh. Ba
tháng hè là thời gian chính thức của chương tŕnh xưng tội rước lễ
lần đầu và thêm sức.
Giáo lư tân
ṭng do linh mục phó và các nữ tu phụ trách, trung b́nh từ 2-3 lớp
một năm.
Giáo lư hôn
nhân: Thường được tổ chức vào ba tháng hè, một lần trong một năm.
Giáo lư
viên học tập hai đêm hàng tuần, một buổi học giáo lư, một buổi học
Kinh thánh, do linh mục phó phụ trách.
2. Các
hoạt động:
Giúp đỡ một
số người dân tộc thiểu số.
Hướng
tương lai:
Ước mong
chính yếu là tái thiết hai ngôi nhà thờ: Phước Thiện và Đá Hàn.
Nguồn :
Trang WEB Giáo Phận
Nha Trang
|