|
Lược sử Giáo xứ Ngọc Thạnh
Nguồn : Website GP Quy Nhơn - 29/07/2019
I. VỊ TRÍ ĐỊA LÝ
Địa bàn mục vụ giáo xứ Ngọc Thạnh gồm các giáo họ : Ngọc Thạnh,
Long Vân, Đại Hội và Thăng Bình. Địa bàn hành chánh gồm: phường Trần
Quang Diệu, thành phố Qui Nhơn và xã Phước An, xã Phước Thành huyện
Tuy Phước.
Trung tâm sinh hoạt của giáo xứ là nhà thờ Ngọc Thạnh, tổ 1, khu
vực 9, phường Trần Quang Diệu, thành phố Qui Nhơn.
II. ĐÔI DÒNG LỊCH SỬ
1. Nguồn gốc
Giáo xứ Ngọc Thạnh ngày xưa gọi là địa sở Cây Da. Trong dòng lịch
sử truyền giáo của Giáo phận Qui Nhơn, tại tỉnh Bình Định, nhắc đến
Cây Da là nhắc đến một giáo điểm truyền giáo lâu đời bên bờ sông Hà
Thanh, là một “cây cổ thụ” trong cánh đồng truyền giáo của Giáo phận.
Trong danh sách nhà thờ nhà nguyện năm 1747 do cha Guillame
Rivoal ghi phần thừa sai Paris phụ trách vùng Nam Bình Định thì
Cai-doa (Cây Da) có 100 tín hữu.1
Trong báo cáo gởi cho Hội Thừa sai Paris năm 1850, Đức cha
Stêphanô Cuénot Thể ghi: Cây Da có 128 tín hữu và Sông Cát có 175
tín hữu. Tại thời điểm nầy, Cây Da cũng như Sông Cát, là giáo điểm
thuộc Làng Sông.
Năm 1890, cha Tađêô Tín, cha phó Làng Sông, ở tại Sông Cát. Cha
tái lập họ đạo Cây Da đã bị Văn Thân tàn phá vào năm 1885, lập họ
đạo Đất Vỡ (Tân Lập), Thăng Bình.
Năm 1900 cha về quê nhà Phú Thượng (Quảng Nam) nghỉ hưu một thời
gian, sau đó cha vào ở nhà hưu dưỡng linh mục tại Đại An và qua đời
vào ngày 08 tháng 08 năm 1918 tại Đại An. 2
Tiếp theo cha Tín, có các cha phó Làng Sông - Tân Dinh đến làm
việc tại Cây Da :
Cha Antôn Bản (1900-1902), cha Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Sanh
(1902- 1907).
Năm 1905 Đức cha Grangeon Mẫn đã làm phép nhà thờ Cây Da, lúc bấy
giờ Cây Da là trung tâm thứ hai của vùng Làng Sông-Tân Dinh.3 Nhà
thờ Cây Da nằm trong thôn Ngọc Thạnh, xã Phước An, huyện Tuy Phước,
tỉnh Bình Định.
Tiếp theo là cha Gioakim Phan Văn Đến (1907-1910), cha Marinô Tú
(1910- 1911), cha Gioan Baotixita Phan (1911-1912), cha Gioakim
Nguyễn Lịch (1913- 1914), cha Phêrô Lê Châu (1917-1919). Năm 1917
cha Châu kiêm cả họ đạo Gò Duối và Tùy Lực thuộc Sông Cầu, Phú Yên.
Sau đó đến lượt cha Grêgôriô Chọn (1923-1924), cha Gioakim Phan Công
Sử (1925-1926), cha Simon Tôn (1927-1930).
2. Thành lập địa sở Cây Da
Năm 1927, địa sở Cây Da được thành lập với 8 họ đạo được tách từ
địa sở Tân Dinh. Cha Simon Tôn được bổ nhiệm làm cha sở tiên khởi.
Lúc bấy giờ địa sở Cây Da gồm 8 họ đạo: Cây Da có 74 tín hữu , Sông
Cát 124, Thăng Bình 54, Đất Vỡ 55, Phú Trung 119, Tân Vinh (Mộ) 98,
Đại Hội 24, Phú Tài 20.4
3. Địa sở Cây Da đổi tên thành Ngọc
Thạnh
Trong thời cha Bênêđictô Nguyễn Đình Hiến (1930 - 1941), địa sở
Cây Da được đổi tên thành Ngọc Thạnh, theo tên gọi của thôn có nhà
thờ tọa lạc. Cha Hiến vừa làm cha sở Ngọc Thạnh, vừa kiêm chủ bút
tạp chí Lời Thăm của Giáo phận Qui Nhơn.
1 Xem ADRIEN LAUNAY, Histoire de la Mission de Cochinchine,II,
sđd., tr. 189.
2 Xem Mémorial Mission de Quinhon, No. 141, 10 Juillet 1918, tr.
125.
3 Xem AMEP, Rapport annuel de Cochinchine Orientale 1905.
4 Xem Mémorial Mission de Quinhon, du mois d' Août 1927, tr. 86.
Năm 1941, cha Phanxicô Nguyễn Quang Hiền về làm cha sở Ngọc Thạnh.
Cha lập họ đạo Nam Thạnh tại phía Nam đầu cầu Diêu Trì, do có nhóm
giáo dân gốc Nam Bình đến sinh sống.
Sau hiệp định Genève, phong trào truyền giáo rất mạnh trong Giáo
phận. Năm 1960 số giáo dân Ngọc Thạnh lên đến 3.000, mà ba phần tư
là tân tòng. Ngày 21 tháng 03 năm 1960, Đức cha Phêrô Maria Phạm
Ngọc Chi đã ban Bí tích Thêm sức tại Ngọc Thạnh cho 154 tân tòng và
trẻ em.
Năm 1961-1962, trong thời cha Gioakim Đoàn Kim Hiền làm cha sở
Ngọc Thạnh (1961-1964), do tình hình an ninh bất ổn, cha sở và giáo
dân từ Ngọc Thạnh, xã Phước An, di cư về giáo họ Nam Thạnh thuộc
thôn Thế Thạnh, xã Phước Thạnh, nay là khu vực 9, phường Trần Quang
Diệu, thành phố Qui Nhơn. Lúc mới di cư đến, cha Hiền tạm dùng các
cơ sở đơn nghèo sẵn có của giáo họ Nam Thạnh làm cư sở và làm nơi
sinh hoạt phụng vụ của giáo xứ. Nhà thờ giáo họ Nam Thạnh được xây
dựng trên phần đất do gia đình ông biện Tiến dâng cúng.5
Một thời gian sau, nhận thấy tình hình an ninh không thể trở về
Cây Da được, cha Hiền đã trưng đất và xây một nhà vuông vững chắc
bằng gạch, lợp ngói (30m x10m, cao 8m, 3 phòng). Năm 1963, cha cho
mở móng xây dựng nhà thờ tại vị trí ngày nay.
Năm 1965, cha Augustinô Nguyễn Thanh Long, cha sở Nam An, kiêm
nhiệm Ngọc Thạnh, tiếp tục việc xây dựng nhà thờ mới. Cũng năm ấy,
cha Augustinô Nguyễn Thanh Huệ (1965-1968 ), em ruột cha Long, được
bổ nhiệm làm phó xứ Nam An, đặc trách Ngọc Thạnh, cha hoàn thành
công trình kiến thiết nhà thờ Ngọc Thạnh với sự giúp đỡ của cha
Giuse Nguyễn Sồ, Quản lý Giáo phận. Nhà thờ mới nầy có chiều dài 45m
x rộng 10m x cao 13m, có hành lang rộng 2 bên. Tháp cao 30m nhìn
thẳng ra quốc lộ số 1. Lòng nhà thờ chưa kịp lát gạch và cũng chưa
tráng xi măng, với 67 bộ bàn ghế gỗ ngo. Cha Huệ cũng xây dựng một
trường tiểu học tại Ngọc Thạnh.
Những năm 1965 - 1966 số giáo dân giáo xứ Ngọc Thạnh có lúc lên
đến cao điểm trên 5 ngàn người, đa số là giáo dân tị nạn chiến tranh
từ các nơi khác đến như: Quảng Ngãi, Bồng Sơn, Phù Mỹ, Phù Cát, An
Nhơn, Tuy Phước, An Khê... 5
5 Sau khi mở rộng đường quốc lộ, hiện nay nền nhà thờ nầy còn
một lô đất trống.
Sau khi mở rộng đường quốc lộ, hiện nay nền nhà thờ nầy còn một
lô đất trống. Năm 1968, cha Phêrô Nguyễn Quang Báu, nguyên là cha
phó Chánh tòa Qui Nhơn được bổ nhiệm làm cha sở Ngọc Thạnh. Cha mở
rộng trường tiểu học, đóng trần nhà thờ bằng tôn, xin các nữ tu dòng
Mến Thánh Giá Qui Nhơn về giúp xứ.
Năm 1971 cha Báu được bổ nhiệm làm cha sở Bồng Sơn và cha Simon
Huỳnh Tấn Công, nguyên là cha giáo Tiểu chủng viện Qui Nhơn, được bổ
nhiệm làm cha sở Ngọc Thạnh. Thời cha Công, giáo xứ Ngọc Thạnh có
thêm 2 giáo họ là Nhơn Mỹ và An Thạnh, trước đó thuộc giáo xứ Công
Chánh.
Đầu năm 1975, theo lịch Giáo phận, giáo xứ Ngọc Thạnh có 2.306
giáo dân trong 17 giáo họ: Ngọc Thạnh (Nam Thạnh cũ ), Cảnh An, Tân
Lập, Quang Hiển, Tân Vinh, Tăng Phúc, Tăng Hòa, Thanh Long, Mỹ Lợi,
Thăng Bình, Thanh Huy, Qui Hội, Đại Hội, Sông Cát, An Thạnh, Nhơn Mỹ
và Long Vân.
Ngày 11 tháng 06 năm 1975, Đức cha Phaolô Huỳnh Đông Các bổ nhiệm
cha Luca Nguyễn Huy Kỳ, nguyên là chánh xứ Phú Thạnh, về làm chánh
xứ Ngọc Thạnh. Cha Kỳ cố gắng giữ các sinh hoạt mục vụ nơi các giáo
họ trong hoàn cảnh xã hội mới. Đến hồi thuận tiện, cha đã cho xây
dựng nhà ở cho công đoàn các nữ tu Dòng Mến Thánh Giá Qui Nhơn giúp
xứ (năm 1996); tu sửa các nhà thờ Ngọc Thạnh, Phú Thạnh, Vân Canh,
Sông Cát; xây nhà đa dụng tại Ngọc Thạnh (1998 ), diện tích 168m2 .
Họ đạo Thăng Bình được cha Tađêô Tín thành lập trong thời ngài ở
tại Sông Cát (1890-1900). Nhà thờ cha Tín xây dựng đã bị bão làm sụp
đổ. Năm 1967, cha Augustinô Nguyễn Thanh Huệ xây dựng một nhà thờ
mới sát đường liên tỉnh lộ 6, nay là quốc lộ 19C. Năm 1972, do chiến
tranh, giáo dân ở đây đã di cư. Sau năm 1975, hầu hết họ không trở
về, chỉ một vài gia đình hồi cư. Địa phương trưng dụng nhà thờ này
làm Hợp tác xã, nay đã làm trụ sở UBND xã Phước Thành.
Chúa nhật, ngày 25 tháng 01 năm 2004, nhằm ngày mồng bốn Tết Giáp
Thân, cha Luca Nguyễn Huy Kỳ được bổ nhiệm làm cha sở Phú Thạnh.
Cùng ngày, cha Antôn Pađôva Trần Liên Sơn được bổ nhiệm làm cha sở
Ngọc Thạnh.
Sau 40 năm xây dựng, nhà thờ Ngọc Thạnh có những hạng mục cần
được tu sửa, cha Sơn đã làm mới cung thánh, lát nền cung thánh bằng
đá granite, xây mới phòng thánh. Ngoài ra, trong khuôn viên nhà thờ
cha cũng xây dựng một quần thể gồm nhà giáo lý, hang đá Đức Mẹ, đài
Thánh Giuse, tượng đài Lòng Chúa Thương Xót. Nhà thờ Sông Cát, Nhơn
Mỹ được tu sửa, nhà xứ Vân Canh được xây dựng.
Ngày 08 tháng 08 năm 2008, giáo xứ Ngọc Thạnh tổ chức mừng 80 năm
hành trình sống đạo. Nhân dịp nầy, trong tinh thần ôn cố tri tân,
nhớ ơn tiên nhân, cha Tađêô Tín được nhắc đến là một linh mục thánh
thiện, tháo vát, dày công với vùng đất Cây Da, Đất Vỡ, Thăng Bình
của giáo xứ Ngọc Thạnh ngày nay. Hôm ấy cũng là ngày giỗ thứ 90 của
ngài.
Ngày 28 tháng 08 năm 2013, cha Antôn Pađôva Trần Liên Sơn tổ chức
Thánh lễ Tạ ơn kỷ niệm 50 năm xây dựng nhà thờ Ngọc Thạnh.
Ngày 16 tháng 06 năm 2014, cha Phêrô Nguyễn Công Sanh, nguyên là
cha sở Đồng Tiến, được Đức cha Matthêô Nguyễn Văn Khôi đưa về làm
cha sở Ngọc Thạnh.
Cha đặc biệt quan tâm đến hoàn cảnh khó khăn của giáo họ Đại Hội.
Giáo họ Đại Hội được thành lập trước thời cha Simon Tôn làm cha sở
Cây Da (1927-1930). Nhà thờ được xây dựng vào năm 1960 bằng vật liệu
thô sơ tại thôn Đại Hội, xã Phước An, huyện Tuy Phước. Năm 1994, bão
lớn đã làm sập nhà thờ. Năm 2000, giáo dân đóng góp và xin ân nhân,
nhà thờ được dựng lại trên nền cũ, vách bằng cà tăng, mái lợp tranh.
Ngày 20 tháng 10 năm 2017, Đức cha Matthêô Nguyễn Văn Khôi đã ký
quyết định tách các giáo họ: Vân Canh, Tân Vinh và Tân Lập từ giáo
xứ Ngọc Thạnh để thành lập giáo họ biệt lâp Vân Canh và đặt cha
Gioakim Nguyễn Đức Vinh làm quản nhiệm. Cũng ngày hôm ấy, Đức cha ký
quyết định thành lập giáo họ biệt lập Sông Cát, gồm các giáo họ Sông
Cát, Luật Lễ, An Thạnh, Nhơn Mỹ, tách ra từ giáo xứ Ngọc Thạnh, và
bổ nhiệm cha Luy Nguyễn Xuân Vũ làm quản nhiệm.
Tại giáo họ Đại Hội, thay cho ngôi nhà thờ tạm mái tranh, vách cà
tăng, một ngôi nhà nguyện đã được xây dựng bằng vật liệu rắn chắc.
Vì hoàn cảnh khó khăn do chính quyền địa phương, công trình xây dựng
không được liên tục, nhưng cuối cùng đã hoàn thành trong năm 2018.
Hiện nay hằng ngày giáo dân đến nhà nguyện đọc kinh tối, nhưng chưa
thể cử hành thánh lễ tại đây được.
Về phần nhà thờ giáo xứ, trước lễ Phục sinh năm 2019, toàn bộ nội
thất nhà thờ đã được đổi mới: cung thánh được thiết kế lại, nhà tạm
mới, 14 chặng đàng thánh giá mới, thay mới toàn bộ nền gạch và hệ
thống ánh sáng trong nhà thờ. Ngoài việc đổi mới nội thất nhà thờ,
nhà cha phó cũng được tu sửa lại khang trang hơn.
Cuối năm 2018 giáo xứ Ngọc Thạnh có 615 gia đình, 1.917 tín hữu,
được phân bố trong 4 giáo họ: Ngọc Thạnh 1.667, Long Vân 104, Đại
Hội 105, Thăng Bình 41.
4. Các cha sở và cha phó
- Các cha sở
1. Cha Simon Tôn (1927-1930).
2. Cha Bênêđictô Nguyễn Đình Hiến (1930 - 1941).
3. Cha Phanxicô Nguyễn Quang Hiền (1941 - 1950 ).
4. Cha Anrê Nguyễn Văn Tường (1950 - 1955).
5. Cha Phêrô Nguyễn Kỳ Hội (1955 - 1957).
6. Cha Matthêô Trịnh Hòa Đại (1957 - 1961).
7. Cha Gioakim Đoàn Kim Hiền (1961-1964 ).
. Cha Augustinô Nguyễn Thanh Long, cha sở Nam An, kiêm nhiệm (1965).
. Cha Augustinô Nguyễn Thanh Huệ, phó xứ Nam An, đặc trách
(1965-1968).
8. Cha Phêrô Nguyễn Quang Báu (1968 -1971).
9. Cha Simon Huỳnh Tấn Công (1971-1975).
10. Cha Luca Nguyễn Huy Kỳ (1975-2004).
11. Cha Antôn Pađôva Trần Liên Sơn (2004-2014).
12. Cha Phêrô Nguyễn Công Sanh (2014-...).
- Các cha phó
1. Cha Gioakim Trần Minh Dũng (2001-2003).
2. Cha Antôn Pađôva Trần Liên Sơn (2003-2004).
3. Cha Giuse Nguyễn Văn Thành (2008-2012).
4. Cha Matthêô Nguyễn Ngọc Vũ (2010-2014).
5. Cha Luy Nguyễn Xuân Vũ (2013-2014), ở tại Vân Canh (2014-2017).
6. Cha Phanxicô Xaviê Nguyễn Đình Quốc (2015-2019).
7. Cha Phêrô Phan Chí Anh (2019-...).
5. Linh mục tu sĩ xuất thân từ giáo xứ
1. Cha Phêrô Ngô Đức Dũng, Hoa Kỳ.
2. Nữ tu Anna Ngô Thị Ngọc Thu, Dòng MTG Qui Nhơn.
3. Nữ tu Maria Nguyễn Thị Kim Liên, Dòng MTG Qui Nhơn.
4. Nữ tu Maria Mađalêna Đỗ Thị Ngọc Hoan, Dòng MTG Qui Nhơn.
Nguồn : Website GP Quy Nhơn - 29/07/2019
Xem thêm :
Lược sử Giáo xứ Ngọc Thạnh
Nguồn : Linh mục Antôn Pađôva Trần Liên Sơn
Chánh xứ Gx Ngọc Thạnh (2004-2014)
|
|
.JPG)
