Giáo xứ Lập Thạch, một xứ đạo nằm trong hạt Cửa Lò, thuộc xã Nghi Thạch, Nghi Lộc, Nghệ An, cách tòa giám mục Xã Đoài gần 20 km về phía Đông Nam, chỉ có độ 4.000 tín hữu và nằm trong một vùng thuần nông thôn, nhưng đó lại là một vùng “đất thánh” cổ kính và đang hứa hẹn một tương lai cả về đời sống tinh thần lẫn vật chất.

VÙNG ĐẤT THÁNH CỔ KÍNH

Trước hết, từ “thánh địa” hay “đất thánh” nơi đây, chúng tôi muốn hiểu ở hai khía cạnh: nơi hạt giống Tin Mừng được gieo và nơi có vị thánh đã cư ngụ, hoạt động.

Theo niên giám giáo phận Vinh, thì giáo xứ Lập Thạch chỉ mới được thành lập năm 1919 tách từ giáo xứ Làng Anh. Nhưng theo như truyền thống người tín hữu nơi đây và cũng có những chứng cứ lịch sử khả tín, thì Lập Thạch đã từng là một giáo xứ lớn mạnh hồi tiền bán thể kỷ XIX.

Quả thật, trong bản phúc trình cho Tòa thánh năm 1844, Đức giám mục Retord (Liêu) đã nói đến “Đá Dựng” với 5.330 tín hữu; và năm 1853, giáo xứ này đã sinh ra hai người con là xứ Làng Anh và Lộc Mỹ; sau đó Lộc Mỹ đã sinh ra Tân Lộc (1).

Như thế, nếu từ “Đá Dựng” ở đây được hiểu theo nghĩa Hán là Lập Thạch (lập: đứng, dựng. ví dụ: độc lập: tự đứng, đứng riêng; và trạch: đá), thì Lập Thạch là vùng đất đã đón nhận hạt giống đức tin trên dưới 200 năm.

Nhưng nếu như thế, thì việc giáo xứ Lập Thạch được thành lập năm 1919 tách từ giáo xứ Làng Anh thì phải hiểu thế nào?

Chúng ta cũng nên biết, khoảng một vài thế kỷ về trước, khi các thừa sai phương Tây hoạt động truyền giáo ở Việt Nam, thì tên địa danh của một xứ đạo nào đó thường là để chỉ về một vùng rộng lớn và nơi đó là trung tâm. Nếu như thế, thì có thể “Đá Dựng” là vùng đất bao gồm cả Lập Thạch ngày nay, Làng Anh, Lộc Mỹ và Tân Lộc. Nhưng sau một thời gian, có thể vùng Làng Anh và Lộc Mỹ phát triển nhanh hơn nên được nâng lên giáo xứ trước. Một giáo họ con lớn mạnh hơn được chọn làm trị sở của xứ thì cũng là chuyện bình thường, và vì thế, có thể khi Làng Anh và Lộc Mỹ được tách ra khỏi Đá Dựng để thành lập giáo xứ, thì Lập Thạch trở thành một họ con của Làng Anh cũng dễ hiểu.

Nếu như thế, thì đúng Đá Dựng xưa là Lập Thạch ngày nay! Điều này có thêm phần chắc chắn, khi trong địa bàn của giáo xứ Lập Thạch đang có hai vách đá của một hòn núi nhỏ mà người dân nơi đây coi đó như là nguồn gốc địa danh của giáo xứ của họ.

Mảnh đất đã đón nhận lời Thiên Chúa cách đây trên dưới 200 năm đó đang phát triển ngày một tốt đẹp, nhất là trong đời sống đức tin và tình liên đới giữa con người với nhau. Chính vì điều này mà nhiều người đến đây đều cảm nhận được sự linh thiêng, thánh thiện.

Thêm vào đó, vùng đất nơi đây còn là nơi mà thánh tử đạo Phêrô Lê Tùy từng phục vụ, và nhất là nơi ngọn núi có vách đá sừng sững, trong đó có một cái hang, mà theo tương truyền của người dân thì thánh Phêrô Lê Tùy đã từng ẩn trốn một tuần lễ nơi đó trong thời kỳ cấm cách đạo giáo.

Đền thánh P. Lê Tùy tại xứ Lập Thạch

Xem thêm : Chứng nhân đức tin: Thánh Phêrô Lê Tuỳ, linh mục tử đạo

Trong truyện Ông Phúc Lộc Phêrô cụ Tùy có kể lại rằng: cụ Tùy quê ở tỉnh Hà Nội, phủ Thường Tín, huyện Thanh Trì, xã Bằng Sở.

Sau khi lãnh nhận chức phó tế tại Nam Định, thì theo Đức cha phó Hậu (la Mothe) vào xứ Nghệ. Được đức cha Hậu phong chức thầy cả tại Thọ Kỳ. Sau khi thụ phong linh mục thì ra giúp xứ Đông Thành và Đá Dựng hơn 15 năm. Kế đó về làm chính xứ Kẻ Đòn (Quy Chính) và bị bắt đang khi đi ban bí tích cho một bệnh nhân tại giáo xứ Thượng Nậm ngày nay.

Ngài bị trảm quyết tại Nghệ An vào ngày 11.10.1933; được phong chân phúc ngày 17.05.1900 và được phong thánh ngày 19.06.1988 (2).

TIỀM NĂNG TINH THẦN VÀ VẬT CHẤT

Đến với một giáo xứ gần 4.000 tín hữu nơi đây, mặc dù hiện tại chưa có linh mục quản xứ riêng và đang được cha Raphaen Trần Xuân Nhàn, quản xứ Làng Anh kiêm nhiệm, nhưng chúng tôi thấy một bầu không khí sống đạo thật mạnh mẽ.

Trước hết, vào sáng sớm và chiều tối mỗi ngày, dù có cha đến cử hành thánh lễ hay không, thì thánh đường lúc nào cũng đầy ắp người. Đặc biệt, như trong Tháng Hoa kính Đức Mẹ này, ngoài việc cung nghinh tượng Đức Mẹ, dâng hoa kính Ngài như nhiều giáo xứ khác trong giáo phận, nhiều tín hữu nơi đây còn luôn gắn bó với Đức Mẹ trong bộ tràng hạt trên tay.

Không chỉ ở nhà thờ, mà nơi nhiều gia đình, nhiều chỗ khác, người ta thấy lời kinh tiếng hát cũng được vang lên. Đó là sinh hoạt của các Hội Đoàn trong xứ. Hiện tại Lập Thạch có 4 hội đoàn chính: Hội Têrêxa với 200 thành viên, hội Legiô với 110 thành viên, hội Khôi Bình với 70 thành viên và nhóm chia sẻ Lời Chúa với 120 thành viên. Theo cha Raphaen Nhàn cho biết, các hội đoàn này không chỉ tụ họp nhau để cầu kinh nguyện ngắm, chia sẻ Lời Chúa và kinh nghiệm sống, mà họ còn dấn thân trong việc phục vụ bênh nhân, thăm viếng người nghèo khó, góa bụa, cô độc… Trong đó, nổi bật nhất là nhóm Chia sẻ Lời Chúa.

Cộng đoàn và các đoàn thể trong giáo xứ Lập Thạch về mừng
lễ khánh thành nhà thờ giáo họ Cao Thạch, ngày 8/5/2008

Chắc chắn, với xu hướng hoạt động đó, giáo xứ một ngày một tiến lên trong đời sống đức tin, thu hút nhiều người gia nhập hội đoàn, và với xu hướng đưa đạo vào đời, ưa thích những cái cụ thể, các hội đoàn sẽ ngày một có nhiều hình thức để hoạt động bác ái xã hội, cũng như hỗ trợ nhau trong công việc hằng ngày.

Thêm vào đó, mặc dù hiện tại Lập Thạch đang là một giáo xứ thuần nông (trồng lúa, ngô, khoai, lạc, vừng và chăn nuôi gia súc gia cầm…), nhưng trong tương lai nó sẽ là một vùng nghiêng về hoạt động dịch vụ nhiều hơn. Sở dĩ như thế là do địa hình của giáo xứ nằm giữa 3 vùng đô thị: cách thành phố Vinh 8 km về phía Tây Nam, cách Cửa Lò 8 km về phía Đông Bắc và cách Cửa Hội 10 km về phía Đông Nam. Với xu thế đô thị hóa, mở rộng vòng đai thành phố, thì chẳng mấy chốc nơi đây sẽ trở thành vùng định cư của những người có điều kiện kinh tế, là nơi cho các xí nghiệp, công ty đặt cơ sở sản xuất. Cụ thể nhất, nơi gần giáo họ non trẻ Cao Trạch, chi nhánh II Trường Đại học Vinh đang được xây dựng.

Nhà thờ họ Cao Thạch Với xu hướng như thế, đòi hỏi chính người tín hữu nơi đây cũng phải chuẩn bị để có thể đáp ứng được những đòi hỏi về xã hội và đời sống đức tin trong tương lai. Điều này, thì ngay ngày hôm nay - 08.05.2008 - mọi người đã thấy được sự chuẩn bị của cha kiêm nhiệm Raphaen Trần Xuân Nhàn. Với giáo họ Cao Thạch chỉ mới được một tuổi, và chỉ có 70 nhân danh trên 17 gia đình, nhưng cha vẫn cùng với bà con nơi đây xây dựng một ngôi thánh đường dài 26m, rộng 9m và tháp cao 25m. Cha cho chúng tôi hay, mặc dù không có được bao nhiêu tiền, nhưng cha vẫn phải đi vay mượn để xây dựng. Vì chắc chắn trong nay mai, khi chi nhánh Trường Đại học Vinh nơi đây hoạt động, thì ngôi nhà thờ sẽ là chỗ sinh hoạt cho nhiều bạn sinh viên, sẽ là chỗ để giữ gìn và nâng cao đời sống tinh thần của các bạn trẻ trí thức.

Cũng với các nhìn về xã hội hóa và khát vọng nhu cầu tâm linh, người tín hữu nơi đây đang mong muốn “được phép” tôn tạo hang đá nơi mà tương truyền rằng cha thánh Phêrô Lê Tùy đã ẩn trú dưới thời cấm đạo. Họ cho rằng, với địa hình nằm giữa ba vùng đô thị và du lịch, thì nếu nơi thánh tích đó được tu sửa, mở mang, được sinh hoạt niềm tin thì chắc chắn sẽ có nhiều du khách đến kính viếng, tham quan. Đến khi đó thì những dịch vụ đáp ứng cho khách hành hương và người du lịch sẽ được phát triển, và như thế sẽ nâng cao đời sống vật chất của người dân. Và không chỉ của người dân, mà như ta hay nói “nước lên thì thuyền cũng lên; dân giàu nước mạnh”!

Hang đá nơi Thánh P. Lê Tùy ẩn trốn

Hơn nữa, khi xã hội công nghiệp hóa, thì con người cũng dễ có xu hướng chạy theo vật chất, và vì vậy, người ta cũng có thể dễ đánh mất những giá trị nhân bản, tâm linh. Khi đó, nếu người ta được đứng trước những thánh tích cụ thể, thì sự tác động những giá trị tinh thần lên con người là rất lớn, sẽ giúp họ thay đổi lối sống vật chất, tìm lại được niềm vui và bình an trong tâm hồn.

THAY LỜI KẾT

Nếu đúng Lập Thạch nay là Đá Dựng xưa, thì Lập Thạch quả là vùng đất cổ kính của truyền thống đức tin ở Việt Nam. Vùng đất này càng trở thành nơi thánh thiêng hơn khi đã từng là nơi hoạt động Tin Mừng của thánh tử đạo Phêrô Lê Tùy, và sẽ càng trở nên trung tâm về đời sống tinh thần và nâng cao đời sống vật chất của người dân nơi đây cũng là của xã hội khi nơi hang đá mà thánh Lê Tùy đã ẩn trú được tôn tạo, sửa chữa làm thành nơi thánh tích.

Để đáp ứng được những đòi hỏi của xã hội tương lai, một xã hội đô thị hóa, thiết nghĩ các tín hữu nơi đây, ngoài việc phải nỗ lực để theo kịp đà tiến của xã hội, còn cần phải phát triển đời sống đức tin nhiều hơn nữa, phải có những hoạt động cụ thể để biểu lộ Tin Mừng thương xót, phải có Chúa trước khi rao truyền Chúa cho người khác. Không những chỉ người tín hữu, mà thiết nghĩ xã hội cũng nên hỗ trợ cho người tín hữu, để chính họ cũng góp phần nâng cao kinh tế cho toàn vùng và góp phần giữ gìn cùng nâng cao những giá trị nhân bản và tâm linh, nhất là khi thấy trước mắt nhiều bạn trẻ thiếu đời sống tâm linh đã sống vong thân và làm băng hoại xã hội như thế nào.

(1) Xc. Trương Bá Cần, Lịch sử giáo phận Vinh 1946-1996, Tp. HCM 1998, tr. 231-232.
(2) Sđd. tr. 302-303