Lược sử Giáo xứ Nghi Lộc

GIÁO XỨ NGHI LỘC HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN

I- NHỮNG CHẶNG ĐƯỜNG LỊCH SỬ

1- THỜI KHAI NGUYÊN: 1780

Ngày ấy, từ thời Trịnh- Nguyễn phân tranh, dân chúng đã cơ cực lầm than vì nạn binh đạo và đói rét, người công giáo nói riêng lại như một ách đôi tròng vì bị vua quan bách hại.Chính vì vậy mà vào khoảng năm 1780, tức là cách chúng ta hơn 200 năm, một số tín hữu chạy loạn, tìm về mảnh đất này để sinh cơ lập nghiệp. Nghi Lộc bấy giờ chỉ là một bãi hoang vu, tre pheo lau lách um tùm. Có lẽ đây là nơi lý tưởng để cha ông ta khiêm tốn dừng chân, vì nó đáp ứng được yêu cầu tối thiểu là tránh được sự dòm ngó của các quan lại để họ có thể yên tâm làm ăn và giữ đạo. Theo sử liệu chúng ta ghi nhận được thì cha ông ta đến từ các vùng Thanh- Nghệ- Tĩnh. Đầu tiên là họ Đinh Bàng ở Cửa Lò ra, tiếp đến là họ Đinh Bạt ở Hương Sơn- Hà Tĩnh, họ Nguyễn Duy ở Nguyệt Sơn- Thanh Hóa, họ Vũ Duy ở Kẻ Sừng

- Yên Thành, dần già “ đất lành chim đậu”, cho đến nay Nghi Lộc đã có gần 20 dòng họ sinh sống.

Tuy là một tập hợp quần chúng gồm nhiều dòng họ, từ nhiều nơi đến đây, nhưng các ngài đều là con cháu của những người có đạo, nên đã sớm bắt tay nhau, thắt chặt tình đoàn kết yêu thương, chấp nhận nơi đây là quê hương yêu dấu của mình và cùng quyết tâm xây dựng một làng Nghi Lộc trù phú, một xứ đạo phồn vinh.

2- BIẾN CỐ PHÂN THÁP- 1859

Theo sắc vụ cấm đạo của vua Tự Đức 1859, ông cha ta đã phải thích lên hai má chữ “ Đông Thành” và “ Tả Đạo”, rồi bị đem đi phân tán ra nhiều nơi quanh vùng. Làng mạc nhà cửa bị đốt phá, ruộng vườn bị tịch thu. Đến năm 1862 mới được hồi hương.

3- NGÀY GIỖ TỔ 18/1/1874

Năm Giáp Tuất “ 18/1/1874” dân làng Nghi Lộc đã bị sát hại vì đạo; già trẻ lớn bé phải bỏ làng chạy ra Thuận Nghĩa. Trên đường chạy nạn có 30 vị bị giết, 47 người già yếu không chạy được, ở lại quê nhà, đều bị giết chết. Tổng cộng đã có 77 vị chết vì Đức Tin. Làng mạc nhà cửa bị đốt phá bình địa. Khi quê hương đã được bình yên, cha ông ta lại tìm về và xây dựng lại từ hai bàn tay trắng.

4- TƯỚC HIỆU QUAN THẦY PHAN-XI-CÔ XA-VI-Ê:1886

Sau đợt chạy giặc từ Xã Đoài về (1886) toàn dân nhất trí chọn thánh Phanxico Xavie làm quan thầy cầu bầu cho giáo xứ Nghi Lộc, và tước hiệu quan thầy FX được duy trì cho đến nay.

5- XÓM NGHI LỘC VÀ CHÒM NGHI LỘC: 1887

Trước đây về mặt hành chính, Nghi Lộc là một xóm của chòm Hữu Lộc. Với sự kiên trì và khôn ngoan, cha ông ta đã tìm mọi cách để Nghi Lộc trở thành chòm riêng ngang hàng với 6 chòm khác trong xã Đào Viên từ năm 1887, là Trung Khê, Trung Hậu, Đông Phái, Hữu Lộc, Thổ Hậu và Đông Hạnh.

6- HỌ ĐẠO NGHI LỘC: 1929 VỀ TRƯỚC

-Trong vòng 20 nă từ 1860 đến 1880, họ Nghi Lộc thuộc xứ mẹ Hội Yên. Hội Yên cách Nghi Lộc khoảng 20km về phía Tây Nam. Thời cấm đạo, ông bà ta muốn đi tham dự Thánh lễ, phải giả vờ làm người đi mò cua bắt ốc, bỏ quần áo dài vào giỏ, để che mắt bọn quan lại.

- Từ 1881-1929, họ Nghi Lộc được nhập về xứ Phi Lộc và đã có công đóng góp cho xứ mẹ rất nhiều: nhà thờ cũ của Phi Lộc, khi xây dựng, họ Nghi Lộc đóng góp một nửa công trình.

7- GIÁO XỨ NGHI LỘC -1929

Sau gần 50 năm là một họ của xứ Phi Lộc, ngày 10/7/1929 Nghi Lộc được chính thức lập xứ dưới thời Đức Cha Bắc, đến nay tròn 80 năm. Cám ơn ông bà tổ tiên, cám ơn các bậc tiền bối đã dày công vun đắp, xây dựng để thế hệ chúng con có ngày hôm nay.

8- GIÁO XỨ NGHI LỘC DIỄN HẠNH VÀ GIÁO HỌ NGHI LỘC BÌNH GIẢ: 1954

Sau hiệp định Giơ-ne-vơ, một số đông giáo dân Nghi Lộc đã vào các tỉnh phía Nam, phần lớn định cư tại Bình Giả, nay thuộc huyện Châu Đức- Bà Rịa- Vũng Tàu. Sau 20 năm xa cách, Bắn- Nam thống nhất, nay Nghi Lộc lại chung một nhà: một Nghi Lộc trên hai quê hương.

Người Nghi Lộc ngày nay không chỉ ở miền Bắc miền Nam mà còn sống rải rác ở nhiều miền của Tổ quốc và cả ở nước ngoài. Nhưng dù đi đâu, ở đâu, họ vẫn mang tính đặc thù “ Làng Nghi”, lớp con cháu của họ mới sinh ra chưa một lần nhìn thấy quê mẹ, nhưng hai tiếng “Nghi Lộc” thiêng liêng vẫn có một sức thu hút lạ kỳ và khơi dậy trong họ niềm kiêu hãnh tự hào và một trách nhiệm cao cả là phải sống xứng đáng với các bậc tiền nhân.

9- CÁC ĐƠN VỊ GIÁP:

Nghi Lộc là một Giáo xứ trước kia không có họ, nay được sự cho phép của Đức Giám Mục giáo phận giáo xứ đã có một Giáo Họ là Nghi Đông và 4 giáp giáp: giáp Nam, giáp Trung, giáp Thượng và giáp Tây. Mỗi giáp có một địa điểm cầu nguyện riêng và chọn một ngày trong tuần để cầu nguyện tại đơn vị. Có các giáp thì cong việc chung trong giáo xứ thường rất trôi chảy vì các giáp thi đua nhau để hoàn thành nhiệm vụ được giao.

II- NHỮNG CÔNG TRÌNH XÂY DỰNG

1- NHÀ THỜ NGÓI: 1888-1943

Đây là một công trình lớn đầu tiên của Nghi Lộc khi cuộc sống đã trở lại bình yên. Anh em lương dân quanh vùng đã đóng góp nhiều công của để cùng xây dựng ngôi nhà thờ này.

Khi có nhà thờ mới (1943), nhà thờ này được dùng làm trường học. Ngày nay nó vẫn còn nguyên vẹn và được dùng làm nhà xứ. Tính đến nay nhà thờ này đã có hơn 120 năm tuổi thọ.

2- NHÀ THỜ MỚI -1943

Ngôi thánh đường hiện nay được xây dựng năm 1943 dưới thời Cha Phê- rô Bùi Nhật Nghiệm làm quản xứ. Nhà thờ dài 28m, rộng 11m, tháp cao 22m. Đây là một công trình nghệ thuật có đường nét hài hòa, kết hợp nhuần nhuyễn giữa kiến trúc cổ Rô-măng và kiến trúc hiện đại. Vào thời ấy, ngôi thánh đường này được coi là một trong những ngôi thánh đường đẹp nhất nhì ở giáo phận Vinh. Qua thời gian, qua bom đạn do chiến tranh, ngôi thánh đường của chúng ta vẫn hiên ngang đứng vững và vẫn giữ được nét đẹp độc đáo mà không phải nhà thờ nào cũng có được.

3- TRƯỜNG TRUNG HỌC THIÊN KHẢI ĐƯỜNG: 1951

Ngày nay ai về Nghi Lộc sẽ thấy một ngôi trường hai tầng mới được xây dựng năm 2006 gồm 9 phòng rộng rãi, khang trang, lịch sự, đẹp mắt. Công trình được sự giúp đỡ rất nhiều của bà con Nghi Lộc hải ngoại. Cũng chính trên nề đất này, 60 năm về trước cha ông ta đã xây dựng một ngôi trường được gọi là Thiên Khải Đường. Đây là một trong năm trường Trung học công giáo ở giáo phận Vinh. Tuy trường chỉ tồn tại một thời gian ngắn, vì sau đó nhiều biến cố dồn dập đã xảy ra trong nước, trường phải đóng cửa! Nhưng nó cũng đã góp phần đào tạo được nhiều nhân tài về sau giúp ích cho đời. Trường bị tàn phá trong thời chiến tranh 1964- 1975.

4- TƯỢNG ĐÀI ĐỨC MẸ: 1995

Một công trình được xây nổi trên ao làng. Đây là nơi để cử hành Thánh lễ khi đông người, để tổ chức các cuộc dâng hoa tháng Mẹ và các đêm ca nhạc giáo xứ tổ chức.

5- CẦU QUA AO : 1997

Một chiếc cầu kiên cố bằng bê tông cốt thép được bắc qua ao làng nối đường 205 vào nhà xứ, tiện lợi việc đi lại. Cùng với tượng đài Đức Mẹ, cầu qua ao đã làm tăng thêm cảnh quan đẹp mắt của cả khu vực.

6- CÔNG VIÊN BÙI NHẬT NGHIỆM: 1997

Để tưởng nhớ công ơn cao dày của cha Phê-rô Bùi Nhật Nghiệm khi ngài làm quản xứ ở đây 21 năm, dân Nghi Lộc đã đắp tượng đài dựng ở công viên trước nhà xứ để ngày ngày con cháu nhớ đến ngài, như còn được sống bên ngài và thực thi những lời ngài dạy bảo.

7- HANG ĐÁ BÊ-LEM: 1999

Nằm về phía Bắc Thánh đường, hang đá Bê-lem là một công trình khá đồ sộ và đẹp mắt. Để xây dựng công trình này phải cần đến hơn 100m3 đá hộc và hơn 10m3 đá cảnh. Đêm Giáng Sinh, nơi đây được trang trí các loại bóng điện đủ màu sắc, chen giữa những làn cây xanh phủ quanh hang đá, tạo thành một khung cảnh lung linh huyền ảo, thu hút khách thập phương xa gần đến đây chiêm ngưỡng và cầu nguyện.

8- TÂN TRANG KHU NGHĨA TRANG XỨ: 2002

Giáo xứ Nghi Lộc mãi đến năm 1967 mới có nghĩa trang chung. Tuy nhiên, thời gian đầu nơi đây chỉ đơn thuần là nơi chôn cất người chết. Hòa bình lập lại, cuộc sống của người dân được cải thiện dần, việc xây dựng một nghĩa trang tôn nghiêm, đẹp mắt, xứng nơi yên nghỉ của các bậc Tổ tiên ông bà- cha mẹ là rất cần thiết. Công trình đã được bà con Nghi Lộc hải ngoại nhiệt tình ủng hộ và giúp đỡ. Trung tâm nghĩa trang có Lễ đài. Ngày 24/11/2002 Đức Giám Mục giáo phận đã về đây thánh hóa bàn thờ và nghĩa trang. Hàng năm vào ngày 02/11 và ngày 03 Tết AL, giáo xứ tổ chức Thánh lễ tại nghĩa trang để cầu nguyện cho ông bà Tổ tiên. Trong các ngày đó, con cháu quay quần bên phần mộ ông bà dâng lời cầu nguyện, hương bay nghi ngút.

9- TÔN TẠO VÀ NÂNG CẤP THÁNH ĐƯỜNG XỨ: 2009

Để bảo tồn ngôi thánh đường cha ông để lại làm di tích lịch sử, đồng thời bảo đảm cho giáo dân đi tham dự thánh lễ được vào trong nhà thờ, toàn dân cùng với cha quản xứ nhất trí nối dài nhà thờ và chắp thêm hai cánh để có diện tích sử dụng gấp đôi là 600m2, kiến trúc và các nét hoa văn vẫn giữ nguyên của cha già Nghiệm. Công trình được khởi công ngày 04/12/2008- hoàn thành ngày 20/11/2009. Thánh đường này được cung hiến và ngày 09/12/2009 do Đức Giám Mục Phao-lô Ma-ri-a Cao Đình Thuyên chủ sự.

10- DÂN SỐ ĐẾN 2013

Miền Nam :2700

Miền Bắc :2600

CÁC CHA QUẢN XỨ

1. Cha đình (1929 – 1933)
2. Cha ĐÔN ( 1933 – 1939)
3. CHA NGHIệM (1939 – 1960)
4. CHA VINH (1952 )
5. CHA QUYềN (1953)
6. CHA Đề (1960 – 1973)
7. CHA CAI (1973 – 1982)
8. CHA BảO (1982 – 1985)
9. CHA TRí ( 1985 – 1990)
10. Đức cha thuyên (1990 – 1991)
11. cha nho ( 1991 – 1995)
12. cha huyền ( 1995 – 1999)
13. cha linh ( 1999 - 2010 )
14 Cha Điền ( 2010 -20130
15. Cha Đoàn ( Quản Xứ )

Các Cha quê hương

1. cha chính (1890 – 1962)
2. cha ngân (1892 – 1964)
3. cha phước ( 1898 – 1956)
4. cha giáo (1913 – 2004)
5. cha diễn (1929)
6. cha miên (1932)
7. cha đương (1940)
8. cha luân (1941)
9. cha đường (1943)
10. cha hướng (1947
11. cha hoa (1948)
12. cha xuyên (1954)
13. cha sơn (1956)
14. cha phùng (1957
15. cha sự (1957)
16. cha thăng (1963)
17. cha cẩn (1969)
18. cha quỳnh (1970)
19. cha hiệu (1974)
20. cha hải
21. cha huy
22. cha phùng
23. Cha Minh
24.Cha Tuấn

< Nguồn : Website NghiLocQueToi.net >

.......................................................

Làng Nghi - trang lịch sử và những niềm vui hội tụ

* Hình ảnh Khánh thành Nhà thờ xứ Nghi Lộc

Từ sáng tinh mơ ngày 9/12/2009, tiếng ca vui từ ngôi thánh đường vừa được tân trang của giáo xứ Nghi Lộc đã vọng vang: “Sau luỹ tre xanh, ngọn tháp vút cao, thánh đường quê em đẹp xinh in bóng khung trời…Khi đời đau thương và khi sướng vui, em vào nơi đây cùng Chúa sớt chia nỗi lòng…” (Như Trịnh). Đây là ngày đại hạnh của người dân Làng Nghi tại quê nhà và ở khắp muôn phương hồ hởi trong niềm vui chung: mừng cung hiến thánh đường Giáo xứ, kỷ niệm 125 năm thành lập Làng và 80 năm thành lập Xứ.

Trong niềm vui của ngày lễ cung hiến Thánh đường, với sự hiện diện ân cần của ĐGM Giáo phận Phaolô Maria Cao Đình Thuyên và đông đảo quý Cha, quý khách về tham dự, cộng đoàn Nghi Lộc đã bày tỏ niềm hạnh phúc, tự hào về những trang sử bi hùng của các thế hệ tiền nhân Làng Nghi.

Lần giở những trang sử 125 năm về trước, Làng Nghi lúc bây giờ chỉ là một xóm nhỏ nghèo nàn, heo hút, ẩn khuất sau các lùm tre, lau lách; gồm một số người chạy nạn từ các vùng Thanh - Nghệ - Tĩnh tìm về đây. Nhóm người đầu tiên tìm đến với mảnh đất này tuy không cùng huyết thống nhưng có chung niềm tin, cùng một tôn giáo. Họ đã sớm bắt tay nhau, thắt chặt tình đoàn kết yêu thương, cùng nhau vượt thắng nhiều phen sóng gió do bách hại. Nhờ lòng cần cù kiên nhẫn, can đảm, các bậc tiền nhân đã biến nơi đây thành quê hương yêu dấu của đời mình, biến xóm đạo nhỏ bé cô lập thành một làng ngang hàng quyền lợi với 6 thôn làng khác của xã Đào Viên. Trong 36 mộc triện của tổng Lý Trai lúc ấy, người ta thấy đã có một mộc triện mang tên Nghi Lộc. Tổ tiên Nghi Lộc đã khéo vận dụng danh nho: “Khánh Vô Bất Nghi, Thọ Thiên Bách Lộc” (Thụ hưởng muôn ơn Trời – Mừng vui vì làm việc gì cũng nên). Hai tiếng “Nghi Lộc” xuất phát từ đây.

Nếu việc lập Làng, tiền nhân Nghi Lộc đã phải trải qua nhiều bước truân chuyên mới đi đến thành công, thì tiến trình được chia xứ với họ cũng gặp nhiều trắc trở không kém do những tác động bên trong và bên ngoài. Trong thời gian từ năm 1860 đến năm 1880, Nghi Lộc là một giáo họ thuộc xứ mẹ Hội Yên. Từ năm 1881- 1929, họ đạo Nghi Lộc được sáp nhập về giáo xứ Phi Lộc. Sau gần 50 năm là một họ đạo của xứ mẹ Phi Lộc, ngày 10/ 7/1929, Đức Cha Giuse Anrê Bắc (Eloy) đã ký quyết định cho Nghi Lộc được chính thức thành lập xứ. Cảm tưởng ngày được phân xứ, tác giả Đình Quang (một người con của quê hương Nghi Lộc) đã viết trong kỷ yếu “Quê Hương Yêu Dấu”: “Niềm vui thật lớn lao ! Đó là sự kiện Làng Nghi được phân xứ. Một họ đạo thôn quê lẻ loi nhỏ bé, từ những tháng ngày xa xưa, âm thầm len lỏi, trốn tránh trong lương dân, trong rừng chồi lau lách của thời kỳ bách hại. Giờ đây với ơn Chúa, đã lớn lên, đâm chồi nảy lộc, đơm hoa kết trái, làm cây đại thụ cho chim trời đến làm tổ, vui sống, ngụ cư…”.

Niềm vui được phân xứ đã khích lệ, là động lực tiếp thêm sức mạnh cho người dân Nghi Lộc trong những ngày đầu mới lập xứ. Với ý chí không ngừng vươn lên và tầm nhìn xa về tương lai xứ nhà, một công trình lớn đã được người dân Nghi Lộc thời đó thai nghén từ năm 1932. Năm 1943, thánh đường Làng Nghi đã được khởi công xây dựng. Đây là công trình nghệ thuật có đường nét hài hoà, phối kết giữa kiến trúc Roman và kiến trúc hiện đại, do linh mục quản xứ Nghi Lộc khi đó là cha Phêrô Bùi Nhật Nghiệm thiết kế. Ngày nay công trình vẫn bền vững và có nhiều nét độc đáo về nghệ thuật. Tuy nhiên do điều kiện hiện nay số giáo dân Nghi Lộc đã tăng lên nhiều; yêu cầu cấp bách là phải có một ngôi thánh đường đủ rộng để mọi người được tham dự các thánh lễ trong nhà thờ. Cha xứ đương nhiệm Giuse Nguyễn Đình Linh, HĐMV và bà con trong giáo xứ đã nhiều năm trăn trở mà chưa có một giải pháp thoả đáng. Cuối cùng, linh mục chủ chăn và cộng đoàn giáo xứ đã quyết định phải giữ lại ngôi thánh đường này, chỉ tôn tạo và nâng cấp bằng cách nới rộng và làm thêm hai cánh để có được diện tích gấp đôi là 600 m2 sử dụng. Về cơ bản, kiến trúc với các đường nét hoa văn của ngôi thánh đường cũ vẫn được giữ nguyên.

Trong tiếng chuông gọi mời thanh trong, bình thản, thiết tha thuở nào, có khác chăng là cái cảm giác rộn vui hơn của người Làng Nghi hôm nay, một bầu khí tươi mới đang khoác lên không gian và tâm hồn của người dân xứ đạo nơi đây. Ngôi thánh đường vừa được thánh hiến như biểu tượng giao duyên giữa hiện tại và quá khứ Làng Nghi. Nhiều người con của quê hương Nghi Lộc đã xa quê lâu năm, từ khắp phương trời, ngày trở về quê chung chia niềm vui, đã cảm nhận lại được nét gần gũi, thân quen của ngôi thánh đường mà họ đã từng gắn bó trong tiếng hát, lời kinh ngày thơ trẻ. Và họ cũng ý thức hơn về sự trưởng thành trong đời sống đạo, trong tầm nhìn về xã hội của con người Làng Nghi từ nét rộng mới của ngôi thánh đường. Như lời ĐGM Phaolô Maria đã chia sẻ trong thánh lễ cung hiến thánh đường Nghi Lộc: “…Nhà thờ chúng ta từ nay cũng được Chúa thánh hoá, ở đó mọi người nhìn một nhà thờ đẹp đẽ khang trang…Nét đẹp đó là sự hiệp nhất đoàn kết…Nhà thờ giáo xứ không chỉ là bộ mặt mà còn là quả tim giáo xứ…”.

Kỷ niệm 125 năm thành lập Làng và 80 năm thành lập Xứ, là dịp tốt để người dân Nghi Lộc khắp Bắc-Trung- Nam và hải ngoại quy tụ về bên nhau trong mối đồng cảm “ôn cố tri tân”:

“Hôm nay…chúng ta có dịp đào bới lớp bụi thời gian đã xoá mờ dĩ vãng để tìm lại dấu tích người xưa. Chúng ta không khỏi đem lòng ngưỡng mộ, kính phục, mến yêu ông bà ta đã dày công vun xới cho mảnh đất này. Trước những công ơn trời bể ấy, trước những tấm gương ngời sáng về đức tin và tình người ấy, chúng ta phải làm gì, phải sống thế nào cho xứng với các bậc tiền nhân ? Có lẽ điều làm cho ông bà ta vui nhất, thoả lòng nhất là chúng ta biết sống nhân nghĩa bác ái, biết yêu thương đùm bọc giúp đỡ nhau và luôn nhớ về cội nguồn. Về đây, trên mảnh đất tổ tiên, dưới mái nhà thờ thân yêu này, để cùng nhau dâng lời cảm tạ Thiên Chúa, và để mừng những kỷ niệm lớn của quê hương là ước mong chung của những người mang dòng máu Nghi Lộc. Và đây là lần đầu tiên, chúng ta thực hiện ước mơ đó…” (phát biểu của BTC lễ mừng).

Ước mong tâm nguyện của người Làng Nghi hôm nay như những giọt mực hồng tươi viết thêm nhiều trang thơm tho, đẹp đẽ trong trường sử của cha ông họ.