Giáo phận Vinh

Nhà thờ Giáo xứ Văn Hạnh

 

Lược sử Giáo xứ Văn Hạnh Như bao làng quê trên mảnh đất mang tên Việt Nam nầy, cái tên Văn Hạnh cũng có một lịch sử hình thành và phát triển, với bao thăng trầm bão táp nhưng cũng đầy khí phách hào hùng đã được sử sách lưu danh. Một người con Văn Hạnh, đã phác họa bức tranh quê hương qua những vần thơ như sau: Văn Hạnh ơi! Quê hương yêu dấu Mảnh hồn thiêng ghi dấu ấn một thời Sông Giá xanh uốn khúc từ lâu đời Bao bọc lấy xóm làng như giải lụa Đường tỉnh lộ Cầu Cày về Hộ Độ Cũng nhịp nhàng uốn khúc với sông xanh Đê ven sông áo cỏ mướt long lanh Tựa phượng múa rồng bay về quê cả .[1]   Thực vậy, từ nơi mảnh đất này, lớp lớp thế hệ đã sinh ra, lớn lên, cống hiến để rồi cuộc đời của họ, cách này hay cách khác, đã hóa thân để làm nên một phần trong chất Văn, chất Hạnh mà mỗi lần được cất lên thành tiếng, đều gợi cho người ta một cảm giác gì đó về sự lịch lãm, đầy đặn, thân thương và vô cùng đẹp đẽ. Cũng như cầu vồng có lẽ sẽ không đẹp nếu chỉ có một vân, một sắc, làng quê Văn Hạnh, xóm đạo Văn Hạnh có lẽ sẽ không trở thành một đặc sắc ‘giai phẩm’, nếu chỉ có một bề bình yên phẳng lặng.   I. Địa dư và lịch sử - Trên bình diện địa đồ, Văn Hạnh tọa lạc trên một địa bàn khá lý tưởng, phía Tây Bắc là quốc lộ 1A; Đông Nam là trục lộ Cầu Hộ Độ, Tây Nam là giao lộ Nam Cầu Cày và Đông Bắc có dòng sông Cày chảy qua. Và ngày hôm nay, khi thành phố Hà Tĩnh mở rộng biên độ, Văn Hạnh là cửa ngõ dẫn vào nội đô. - Trên bình diện tôn giáo, Văn Hạnh nằm trong vùng có mật độ khá dày các giáo xứ toàn tòng. Chưa đầy 2 km về hướng Tây Nam là giáo xứ Chân Thành; nhìn xuống hướng Đông Bắc, cách nhà thờ Văn Hạnh hơn 1 km là tháp chuông thánh đường An Nhiên, nhìn lên hướng Tây Bắc, bên kia sông Cày là giáo xứ Lộc Thủy… - Về phương diện lịch sử, nơi đây được kể là một trong những trung tâm đã diễn ra nhiều sự kiện, nhiều phong trào quan trọng trong lịch sử Giáo hội Việt Nam nói chung, Giáo phận Vinh nói riêng. Nổi bật nhất là việc tiếp nhận ánh sáng Tin mừng ngay từ những buổi đầu; biến cố Văn Thân năm 1885; phát chẩn cứu đói năm 1945; hoạt động của Liên Đoàn Công Giáo những năm 1946 – 1951.   II. Hành trình lịch sử: 1, Cửa Sót, điểm dừng chân chớp nhoáng Cho đến hôm nay, chưa có một tài liệu nào cho biết một cách cụ thể về thời gian Văn Hạnh được gieo giống Tin mừng, tuy nhiên cũng phải là võ đoán nếu nói rằng, nơi đây đã sớm được đón nhận đức tin, có thể là ngay trong những ngày đầu, khi các thừa sai dòng Tên đặt chân lên địa bàn Nghệ - Tĩnh - Bình. Khẳng định này căn cứ vào lịch sử đạo công giáo trên địa bàn Kẻ Nhím mà Văn Hạnh từ khi còn là một giáo họ nhỏ, đã được chọn làm nơi đặt trụ sở hạt đường và được gọi là Nhà Chung Văn Hạnh. Nói về sự kiện gieo giống Tin mừng trên khu vực về sau được gọi là Kẻ Nhím, thừa sai Đắc Lộ trong quyển Lịch sử Vương Quốc Đàng Ngoài (Alexandre de Rhodes, Histoire de Royaume du Tokin, Lyon) có đoạn: “Từ tỉnh này (tức Bố Chính Quảng Bình) chúng tôi nghĩ là có ích hơn nếu chúng tôi trở về Nghệ An, chúng tôi mới bỏ trước đây. Nhà thứ nhất chúng tôi ở là nhà hai giáo dân sốt sắng, Phêrô và Anrê. Hai ông rất nhiệt thành chinh phục tất cả đồng hương và hết sức chuẩn bị tinh thần cho mọi người, đến nỗi chúng tôi không còn phải vất vả thêm lời giảng dạy, chúng tôi rửa tội cho một trăm mười hai người trong ba ngày cư trú ở đây. Rồi từ đây chúng tôi kéo thẳng tới bến chính của tỉnh gọi là Rum nơi ở của quan tỉnh niềm nở đón tiếp chúng tôi…”[2] Theo các nghiên cứu lịch sử thì ba ngày mà thừa sai Đắc Lộ nói đến rơi vào khoảng 25, 26, 27 tháng 4 năm 1629 và địa điểm ngài đã ghé vào chính là Cửa Sót, thuộc giáo họ Kim Đôi, giáo xứ Trung Nghĩa ngày nay. Theo dòng triều dâng của sông Cày, chẳng bao lâu đã hình thành nên cánh đồng Kẻ Nhím. 2, Từ Kẻ Nhím đến Văn Hạnh 2.1, Tên gọi và địa danh Kẻ Nhím Tên gọi Kẻ Nhím xuất hiện từ khá sớm. Đây là một trong 3 giáo xứ đầu tiên hình thành nên hạt Văn Hạnh (Kẻ Nhím, Kẻ Đông và Trại Lê). Linh mục Trương Bá Cần trong quyển Lịch sử Giáo phận Vinh, nói về các linh mục Việt Nam ở Nghệ Tĩnh Bình từ 1670 đến 1846 có đoạn: “Linh mục Bằng chịu chức lúc 49 tuổi, Đức Giám mục Bê-lô và thừa sai Ghi – danh đã phải gia công kềm cặp, trước khi giao phó cho ngài một giáo hạt ở Nghệ An năm 1716. Ngài đặt trụ sở tại Kẻ Nhím trong huyện Thạch Hà ngày nay; năm 1725, ngài tổ chức Năm Thánh tại Bố Chính; năm 1730, linh mục Bằng được thuyên chuyển ra tỉnh Nam, rồi mất tại đó ngày 9/11/1734.”[3] Theo các sử liệu và các nhân chứng kể lại, Kẻ Nhím là một giáo xứ bao gồm cả Trung Nghĩa, An Nhiên, Văn Hạnh và Giáo Hạ (Chân Thành) ngày nay. Trong tập truyện Sáu ông Phúc Lộc, tác giả đã hai lần nhắc đến địa danh Kẻ Nhím. Xin trích: - “Cụ Nghĩa trốn ở Xóm Cửa Nha (là tên gọi cũ xứ Văn Hạnh ngày nay), nhờ ông đội Thung có đạo, người Kẻ Nhím, làm việc quan ngoài Bắc Ninh, đã thôi về nhà hưu trí, liệu cách khéo thay áo quần đi tàng hình đưa vào thăm cùng giải tội cho người một lần, chừng được hai tháng thì người phải xử”[4] (‘người’ tức cha thánh Phêrô Hoàng Khanh). - “Khi Đ.C. Jêsu gần chịu nạn, thì người đã muốn vào vườn Nhậtxêmani mà chịu cơn hấp hối ở đó cho nên có một đấng thiên thần ở trên trời xuống yên ủi người. Cùng một lẽ, khi đem tin chỉ vua đã ra xử cụ Khanh, thì người cũng xanh mặt và như ngất đi một chốc; chị Mát, - là người nhà phước Kẻ Nhím đã vào giúp nhà Hướng Phương 15 năm, cũng đã được chọn làm chị ả ở đó năm 1833, rồi trở về làm chị ả nhà Kẻ Nhím năm 1838, - cũng yên ủi người rằng: “Còn một chút nữa, thì cha sẽ về nước Thiên đàng”. Người tỉnh lại, rồi thì mặc đồ chịu đi xử.”[5] Nhà phước Kẻ Nhím được nêu tên ở đây chính là tiền thân của nhà dòng Chân Thành ngày nay.      Bia mộ Cha Gioan Nghĩa   Một số nhân chứng còn khẳng định rằng nhà thờ Kẻ Nhím tọa lạc trên vườn của cố Học Minh, nay là phần đất của ông Lý Học, xóm Nam Phú, Văn Hạnh. Nhà thờ đã bị đốt phá trong nạn Văn Thân. Hiện nay tại Văn Hạnh còn để lại chứng tích khẳng định điều đó. Thứ nhất, tất cả các đồ thánh khi nhà thờ Kẻ Nhím bị đốt, đã được cố Đổng, cụ tổ ông Hiếu (xóm Nam Phú) đưa về chôn cất trong vườn nhà mình. Cho đến nay tuy chưa tìm thấy nhưng người ta vẫn khẳng định rằng đồ thánh vẫn còn nằm trong vườn ông Hiếu. Chứng tích thứ hai đó chính là ngôi mộ cố linh mục Gioan Nghĩa, thụ phong linh mục năm 1823. Thời Minh Mạng ra chiếu chỉ bắt đạo, Ngài đang trốn ở lùm Câu Long (cạnh nhà thờ Họ Hạnh Đức), được tin Thánh Hoàng Khanh bị trảm tại Cồn Cồ, cha lấy 4 người Kẻ Nhím, là các ông Miện, Bổn, Khuyên và ông Uyên Lề người Văn Hạnh, khiêng xác ngài ra tận Nhà Chung, giao cho cha Chính Nghiêm an táng tại nhà thờ Trung Hậu. Khi Cha Nghĩa qua đời (1850), được an táng tại nhà thờ Kẻ Nhím. Sau này yên giặc Văn Thân, năm 1888 xây nhà thờ hạt Văn Hạnh, đã đưa hài cốt ngài về táng trong nhà thờ, bên trái. Theo bản đồ hành chính cũ, Kẻ Nhím thuộc xã Hà Hoàng. Đây là một xã rộng lớn gồm 7 thôn cả lương và giáo: Hà Hoàng, An Nhiên, Văn Hạnh, Giáp Hạ, Bình Hương, Xóm Vó, Chợ Mướp. Sau này chia thành 3 xã: Hà Hoàng (toàn lương dân), An Nhiên toàn giáo, Văn Giáp (Văn Hạnh, Giáp Hạ, Bình Hương, Xóm Vó, Chợ Mướp,1/2 Đồng Tiến) cả lương và giáo. Sau cách mạng 1945, 3 xã này vẫn hoạt động như cũ. Do điều kiện lịch sử, sau vài lần tách – hợp, cuối cùng hình thành 3 xã như hiện nay: Thạch Thượng, Thạch Trung và Thạch Hạ. 2.2, Kẻ Nhím bị mất tên Khi tách Trung Nghĩa (1875), vẫn còn tên Kẻ Nhím. Tuy nhiên, sau hậu quả của giặc Văn Thân, nhà thờ Kẻ Nhím bị đốt phá, nơi thờ tự không còn, giáo dân chạy tản mác, xóm giáo Cửa Nha (Văn Hạnh ngày nay) được nhập vào sinh hoạt với xứ An Nhiên, còn lại xóm Giáp Hạ sinh hoạt với giáo xứ Hòa Thắng. Vì thế, tên Kẻ Nhím bị biến mất, xóm Cửa Nha được đổi tên là xóm Văn Hạnh. Tên Văn Hạnh ra đời từ đây. Tuy không còn xứ Kẻ Nhím, nhưng Văn Hạnh vẫn là trụ sở hạt. Tên Văn Hạnh được đổi từ tên xóm Cửa Nha, một xóm thuộc xứ Kẻ Nhím, do cố Nguyễn Văn Thanh, cụ tổ ông Khương (Báu) hiện nay, xóm Trung Phú, Văn Hạnh, đã lấy 2 chữ trong kinh thi của Không Tử: “Văn hạnh trung tín”. Ông đã lấy 2 chữ đầu là Văn Hạnh (文幸) để đặt tên cho họ đạo này. Chữ văn 文 có nghĩa là văn minh, tốt đẹp, lịch lãm; Chữ hạnh 幸 thuộc bộ can, trên là chữ thổ, (đất), dưới là chữ yên, nghĩa là đất yên. Hạnh là hạnh phúc, tốt đẹp, may mắn, mong mỏi, hy vọng. Bậc thiên tử đến vùng đất này yêu mến, hạnh dân. Như thế, tên Văn Hạnh có nghĩa là nơi văn minh, hạnh phúc. 2.3, Từ xứ Kẻ Nhím đến xứ Văn Hạnh Nếu như địa danh Kẻ Nhím cho đến nay được minh định như trên, thì địa hạt Kẻ Nhím lại có phần chắc chắn hơn. Trong bản phúc trình của Đức Cha Ngô Gia Hậu (tức thừa sai Gauthier) ngày 13/2/1853, báo cáo về số giáo hạt và số nhân danh của giáo phận Vinh, thì năm 1844, giáo hạt Kẻ Nhím có 4.636 tín hữu và đến năm 1852 đã là 5.223 tín hữu. Ý nghĩa giáo luật của hạn từ “giáo hạt” trong bản phúc trình vừa nêu, Linh mục Trương Bá Cần có ghi: “Để chỉ những đơn vị truyền giáo, các bản phúc trình của các giám mục đương thời có lúc dùng từ “giáo hạt” (districtus, ditriest), có lúc dùng từ “giáo xứ” (parochia, paroisse). Nhưng giáo hạt hay giáo xứ không có ý nghĩa giáo luật chặt chẽ như ngày nay. Giáo hạt hay giáo xứ thời điểm này chỉ là những giáo sở trung tâm thuận tiện cho việc liên lạc với các họ đạo chung quanh hoặc an toàn cho sự ẩn trốn của các nhà truyền giáo, có lúc là địa danh của một vùng, một huyện, có lúc là địa danh của một địa phương nhỏ, nơi cư ngụ của các linh mục bản quốc hay của các thừa sai”.[6] Với chứng liệu trên thì giáo hạt Kẻ Nhím được hiểu như một giáo xứ rộng lớn có gốc tại Văn Hạnh. Chính từ giáo xứ này, khai sinh ra phần lớn các giáo xứ trong giáo hạt Văn Hạnh ngày nay như Trung Nghĩa (1875), An Nhiên (1880), Giáp Hạ (1931). Chính vì thế, dù chỉ là họ lẻ của giáo xứ An Nhiên, nhưng Văn Hạnh đã được chọn làm trụ sở hạt, các thừa sai giữ chức quản hạt và thường xuyên cư ngụ tại đây. Khi tên gọi mới – hạt Văn Hạnh ra đời, từ đó tên gọi Kẻ Nhím không còn xuất hiện với tư cách là tên gọi của một giáo hạt nữa. 2.4, Văn Hạnh qua các biến cố thăng trầm - Trước khi diễn ra nạn Văn Thân (1885) Cũng như sự mơ hồ về thời điểm hai chữ Văn Hạnh được dùng để gọi tên cho vùng đất này, cho đến nay, vẫn chưa thấy tài liệu nào nói về thời điểm ra đời giáo họ Văn Hạnh. Tuy nhiên, theo những gì được kể lại thì trước khi xảy ra nạn Văn Thân, Văn Hạnh là một xóm của Kẻ Nhím đã có một ngôi nhà nguyện thô sơ, vật liệu chủ yếu là tranh tre nứa, tọa lạc tại vườn cố Học Minh, như đã đề cập trên. Ngôi nhà nguyện này đã bị quân Văn Thân đốt phá, riêng đồ thánh thì vẫn được bảo toàn, nhờ cố Đổng khéo léo cất dấu trong một căn hầm bí mật tại nhà mình.[7] Mặc dù không có thêm nguồn sử liệu nào, nhưng việc đã có một ngôi nhà nguyện, và sau nạn Văn Thân, còn được thừa sai Belleville xây dựng ngôi thánh đường kiên cố (tức ngôi nhà thờ cũ hiện đang được sử dụng) cũng cho thấy phần nào sinh hoạt đức tin của Văn Hạnh ngày đó, hẳn là đã có nền tảng khá vững vàng. - Văn Hạnh trong nạn Văn Thân Văn Thân là tên gọi của một phong trào khởi phát từ chiếu Cần Vương do Tôn Thất Thuyết khởi xướng vào năm 1885, nhân danh vị hoàng đế trẻ tuổi Hàm Nghi đang phải lẩn trốn sự truy đuổi của người Pháp, sau cuộc tập kích bất thành vào đêm mồng 04, rạng mồng 05 tháng 7 năm 1885, nhắm vào nơi đóng trú của các tướng lãnh và binh sĩ Pháp. Lúc này thực dân Pháp đã đặt ách thống trị lên toàn cõi An Nam (sau hòa ước Patenôtre, 06/6/1884). Phong trào tập hợp đông đảo các tầng lớp nho sĩ, quan lại yêu nước mà theo họ: “sự xâm nhập của đạo Thiên Chúa đã làm tổn thương đến tư tưởng, tình cảm của dân tộc, làm xóa mòn các giá trị đạo đức có từ ngàn năm nay”. Đó là lí do thay vì chống Pháp, họ quay sang chĩa mũi vào các thừa sai và các tín hữu Công giáo. Với khẩu hiệu “Bình Tây Sát Tả”, người ta kéo quân đi triệt hạ tận gốc các làng Công giáo, gây ra nhiều nỗi tang thương và để lại không ít những bất hòa giai dẳng. Nếu như dưới thời các chúa Trịnh, Nguyễn, và Tây Sơn, chừng 30,000 giáo dân bị giết; dưới thời ba vua Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Ðức, chừng 40,000 tín hữu bị xử tử hay chết trong lao tù; thì dưới thời Văn Thân có tới trên dưới 60,000 người dân Công giáo bị sát hại. Phong trào diễn ra rầm rộ nhất tại khu vực Nghệ Tĩnh trong khoảng thời gian từ tháng 10 năm 1885 đến tháng 10 năm 1886. Là xóm đạo đã có truyền thống, nên Văn Hạnh cũng trở thành một trong những mục tiêu đánh phá của quân Văn Thân. Theo những gì được kể lại, đang khi cố Minh (tức thừa sai Aguesse) đang thân chinh xuống Trung Nghĩa chiêu tập lực lượng và phối hợp với Trại Lê, cứu nguy cho An Nhiên, Văn Hạnh, Chân Thành (Giáp Hạ), vì ngài đã dò được âm mưu của quân Văn Thân quyết định ‘làm cỏ’ khu vực này, thì càn quân đã kéo đến. Khi đoàn quân cố Minh mới về đến cầu Cày, thì quân Văn Thân đã điều 5 tướng chỉ huy 5 voi sang đốt phá chém giết tàn sát giáo dân Kẻ Nhím (gồm An Nhiên, Văn Hạnh và Giáp Hạ), thuộc xã Hà Hoàng, giáo dân bỏ xứ chạy xuống bãi vẹt, bãi đước ngoài cuối sông Sác Giá, gần nhà thờ cũ An Nhiên. Tình hình rất khẩn cấp, Cố Minh dẫn giáo dân Trung Nghĩa và Trại Lê chưa tiếp cứu kịp. Khi quân Cố Minh đã hành quân qua Sông Cày, bỏ gọng kìm xuống và cho lệnh đốt quán ở Long Đan, nay là Thạch Long, ngã ba xuống Đò Điệm, để giặc Văn Thân thấy cháy bên làng lương mới rút quân trở lại. Giáo dân trốn dưới này đuổi theo, chạy đến Rào Na, nay là Đập Hầu (giữa Văn Hạnh và Hạnh Tiến) thì giao chiến. Dưới đuổi lên, trên thúc gọng kìm đánh xuống. Tên tướng chỉ huy là Cậu Chiêu (Đốc Long), Bùi Long, con Bùi Thế, quan phó bảng, ở xã Phật Não, nay là Thạch Bình, Thạch Hà, Hà Tĩnh, bị Cố Minh bắn chết. Năm tướng năm voi chết sạch, quân bị tàn sát không sót một tên. Xác không ai chôn cất vì nhiều quá. Chết rùng rợn. Hiện nay vẫn còn dấu tích năm ngôi mộ voi trong làng Văn Hạnh, một chôn tại góc vườn ông Tuệ, một tại ngõ bà Nhường, một tại Đập Nậu, một tại Cồn Diệc và một tại Sác Giữa. Quân Văn Thân đã bị giáng một đòn chí tử, nhưng Văn Hạnh cũng chịu những tổn thất không nhỏ. Nhà cửa, thóc lúa, trâu bò, trong phút chốc, tất cả đã bị lửa Văn Thân thiêu rụi. Vừa túng quẫn, vừa uất ức, giáo dân Văn Hạnh đã dồn sang các làng lương dân lấy lương thực về dùng chống đói. -  Thừa sai Bellevile tái thiết Văn Hạnh Ngày mồng 06 tháng 7 năm 1886, thầy Francois Belleville được gọi lên bàn thánh thì 2 tháng sau, ngày 10 tháng 9, cha lên đường sang An Nam theo tiếng gọi truyền giáo. Sau 3 năm phục vụ tại giáo xứ Vạn Phần, năm 1888, ngài được bề trên cử về làm hạt trưởng thay cho cố Minh. Và ngài đã bắt tay vào tái thiết Văn Hạnh. Lúc này phong trào Văn Thân đã tan rã, nhưng những di chứng để lại thì vẫn còn rất nặng nề. Cha đã ra sức an ủi, động viên bà con giáo dân, và để tăng thêm niềm lạc quan, phấn khởi cho mọi người, ngài quyết định chọn địa điểm mới cho xứ đường và xây dựng nhà thờ mới tại một vị trí trung tâm hơn. Mặc dù cha Belleville (cố Thọ) sau 2 năm phục vụ tại Văn Hạnh, lại được bề trên gọi về làm giáo sư chủng viện Xã Đoài, nhưng công trình mà ngài khởi sự đã được cố Xuân, tức thừa sai Magat tiếp tục và hoàn thành vào năm 1893, tức một năm sau sự kiện Đức Cha Pineau Trị dâng giáo phận Vinh cho Đức Mẹ (15 tháng 8 năm 1892). Công trình ấy cho đến hôm nay vẫn còn rất vững chãi.   < sẽ bổ sung >   Nhà thờ cũ Văn Hạnh   -  Phát chẩn trong nạn đói 1945 Vào những tháng cuối năm 1944, đầu năm 1945, một nạn đói lớn ập đến cho người dân toàn Miền Bắc. Điều đáng nói là nó xảy ra đúng vào khi nền kinh tế của đất nước đã bị các thế lực nước ngoài bòn rút đến cạn kiệt. Vì thế, hàng triệu sinh mạng bị đặt vào lên bờ sinh tử. Không còn phân biệt giáo lương, kho lẫm của các Nhà Chung tức tốc mở cửa cứu đói. Nhà Chung Văn Hạnh, lúc này dưới quyền coi sóc của cố Yên (tức thừa sai Francois Gonnet) đang tích lũy được gần hai lẫm lúa lớn. Hằng ngày, từ sáng sớm, đoàn người khắp nơi tuôn đến, sắp thành hàng dài để nhận phát chẩn. Mỗi người một đấu lúa. Cứ thế trong suốt hai tháng liền (từ tháng 2 đến tháng 3 năm 1945), Nhà Chung Văn Hạnh đã trở thành niềm hy vọng sống còn cho đồng bào khắp vùng. Dù rằng mỗi người chỉ nhận được một lượng lương thực ít ỏi, nhưng từng ấy cũng đủ cho họ cầm hơi để chống chọi qua cơn hoạn nạn. Ngoài ra, trong và sau nạn đói, người ta mang đến Nhà Chung Văn Hạnh rất nhiều trẻ em hoặc không còn chỗ nương thân, vì cha mẹ đã chết trong cơn đói, hoặc cha mẹ các em không còn khả năng nuôi dưỡng. Cùng với việc phát chẩn, Cố Yên vì thế đã mở nhà tiếp nhận và nuôi dưỡng trẻ mồ côi. Số trẻ mồ côi này lớn lên, dựng vợ gả chồng, cho đến nay cũng đã được ba bốn thế hệ. Và người ta quen gọi họ là con trẻ Nhà Chung. Hoạt động phát chẩn và nuôi dưỡng trẻ mồ côi tại Văn Hạnh ngày đó, mà cố Yên là người đứng đầu đã để lại những ấn tượng rất tốt đẹp trong lòng bà con lương dân cho đến tận hôm nay. -  Tách khỏi xứ mẹ An Nhiên, lập thành giáo xứ mới Trải qua nhiều biến động thăng trầm, xóm đạo Văn Hạnh đã thực sự trưởng thành cả về mặt số lượng cũng như tổ chức, đủ khả năng đảm nhiệm những vai trò, trọng trách của một giáo xứ. Năm 1950, tức là sau 90 năm nằm trong lòng xứ mẹ An Nhiên, Văn Hạnh được bề trên nâng lên thành giáo xứ. Sự kiện này diễn ra đúng vào thời điểm Giáo hội Việt Nam nói chung, giáo phận Vinh nói riêng, đang có những chuyển mình, sang trang.[8] Đây cũng là lần đầu tiên trong lịch sử hạt Văn Hạnh, một vị linh mục người Việt được giao phó trọng trách hạt trưởng, đó là cha Phêrô Phúc. Trước đó ngài là linh mục quản xứ An Nhiên, nhưng khi được đề bạt lên quản hạt, ngài được thuyên chuyển về Văn Hạnh. Chính ngài đã đệ trình bề trên giáo phận cho thành lập giáo xứ Văn Hạnh. Quyết định thành lập xứ được ký vào năm 1950, tuy nhiên, thời điểm này tình hình chính trị hết sức phức tạp, đặc biệt là việc đấu tố địa chủ, nhiều linh mục, giáo dân bị bắt đi cải tạo, Cha Phúc cũng bị đấu chính trị và phải trốn vào Nam năm 1952, vì thế phải đợi 12 năm sau (1962) quyết định ấy mới được minh nhiên công bố cách rộng rãi trong lịch phụng vụ của giáo phận. Nhưng điều đó cũng không ảnh hưởng nhiều đến vị thế của Văn Hạnh trong sinh hoạt giáo hạt nói riêng, giáo phận nói chung. Vì cha Phêrô Phúc sau khi được chuyển về làm linh mục quản xứ, quản hạt Văn Hạnh, đã thực hiện nhiều chương trình nhằm nâng cao vị thế của giáo hạt, mà trong đó Văn Hạnh là hạt nhân. Trong đó phải kể đến việc khẩn trương xây dựng ngôi nhà khách của giáo xứ, củng cố hoạt động của Liên đoàn Công giáo tiến hành và nhất là ráo riết chuẩn bị cho cuộc Đại hội Thánh Thể với quy mô chưa từng thấy đã diễn ra một năm sau đó (1951). - Liên đoàn Công giáo hạt Văn Hạnh Liên đoàn Công giáo tiến hành của giáo phận Vinh được Đức Cha G.B Trần Hữu Đức phát động thành lập vào ngày 3/6/1946, sau khi tham dự Đại hội Công giáo Toàn quốc tại Phát Diệm (ngày 29/10/1945). Lúc này ngài còn là linh mục Tổng quản của giáo phận.[9] Với những chủ trương tiếp thu từ Đại hội Công giáo Toàn quốc, phong trào đã được cụ thể thành một chương trình hoạt động rất quy mô trên nhiều bình diện, đến từng giáo hạt, giáo xứ, mang lại nhiều hiệu quả thiết thực. “Sinh hoạt tôn giáo trước đây chỉ có kinh lễ, rước xách; giáo lý thì cũng chỉ là những câu bổn hỏi – thưa thi nhau đọc thuộc lòng. Nay thì ngoài sinh hoạt tôn giáo bình thường, có thêm những khóa huấn luyện, những đợt tĩnh tâm, khi thì cho giới này, khi thì cho giới khác; khi thì tổ chức ngay trong xứ họ, khi thì tổ chức liên xứ, liên hạt… Trình độ hiểu biết về đạo, về đời của giáo hữu địa phận Vinh nhờ sinh hoạt của Liên đoàn Công giáo đã được nâng cao rõ rệt.”[10] Không khí sôi nổi diễn ra tại giáo xứ, giáo hạt Văn Hạnh đã làm nóng thêm bầu khí tưng bừng của toàn giáo phận. Bà con giáo dân, từ thiếu nhi, thanh niên, gia trưởng, phụ lão, lứa tuổi nào hội đoàn nấy, tham gia sinh hoạt rất nhiệt tình. Nhưng ấn tượng nhất có lẽ phải kể đến cuộc Đại hội Thánh Thể diễn ra trong ba ngày, quy tụ tất cả 17 giáo xứ trong hạt nhà. Để chuẩn bị bước vào Đại hội, ban chấp hành liên đoàn công giáo hạt đã được quý cha và quý chức trong toàn giáo hạt bầu bằng phiếu kín tại hội trường Nhà Lậm Nam của nhà chung Văn Hạnh. Ban chấp hành gồm có: ông Mai Hội (họ Hạnh Tiến, Văn Hạnh) chủ tịch liên đoàn; ông Nguyễn Văn Cầu (họ Xuân Hải, Trung Nghĩa) phó chủ tịch; ông Khang (Trại Lê) chấp hành; ông Quyền (Ngô Xá) chấp hành; bà Nguyễn Thị Hữu (bà Trùm Tính - Văn Hạnh) chấp hành, thủ quỹ. Thư ký hạt gồm Thầy Tân, Thầy Hướng và ông Diên (Trung Nghĩa). BCH liên đoàn hạt làm việc tại sở hạt. Cha Phúc lên Văn Hạnh làm quản hạt cho ra mượn nhà bà trùm Xưng (nay là vườn ông Kiều, Bắc Phú, Văn Hạnh) làm trụ sở làm việc cho đến khi bị đấu chính trị. Đại hội Thánh Thể, đỉnh cao hoạt động của hoạt động liên đoàn Đại hội Thánh Thể do Cha Phúc khởi xướng và dưới sự chỉ đạo của ban chấp hành liên đoàn Công giáo hạt. Đại hội Thánh Thể đã diễn ra trong 3 ngày. Ngày thứ nhất, thanh thiếu niên toàn hạt đã cắm trại ngày tại khuôn viên nhà thờ, nhà xứ Văn Hạnh, trại được giữ cho đến hết đại hội. Mỗi giáo xứ dựng một cổng yết, bắt đầu từ nhà thờ An Nhiên về đến Văn Hạnh.  Riêng hai giáo xứ Trại Lê và Trung Nghĩa dựng hai trạm nghỉ đồ sộ trên đường rước, trạm Cồn Đình, do Trung Nghĩa đảm nhận trang trí; trạm Đập Mới, do Trại Lê trang trí. Đây là điểm dừng trên đường kiệu, Thánh Thể được rước vào và ngự lại để giáo dân chầu. Chiều thứ 7 áp ngày cao điểm, đã diễn ra cuộc đi Đàng Thánh giá trọng thể từ Cồn Đình - An Nhiên về Văn Hạnh. 14 mô đất cao được đắp lên tượng trưng cho 14 chặng thánh giá, trên đó có người đứng vác thập giá. Tại mỗi chặng, linh mục chủ sự sẽ dừng lại cắt nghĩa. Cứ như thế cho đến chặng 14 tại lễ đài, được dựng ngay mặt tiền nhà xứ Văn Hạnh. Bước sang Ngày Chúa Nhật, đoàn rước kiệu Thánh thể tiếp tục được tổ chức trọng thể như thế và kết thúc bằng giờ Chầu Thánh Thể tại lễ đài. Không khí sinh hoạt Liên đoàn công giáo cho đến nay vẫn còn được những người Văn Hạnh đã sống thời đó lưu giữ khá rành mạch trong ký ức, nhất là cuộc Đại hội Thánh Thể quy mô và rất sốt sắng, nhưng đáng tiếc là không khí đó đã không được kéo dài. Liên đoàn Công giáo giáo phận bắt đầu có dấu hiệu thoái trào do những nguyên nhân khách quan, nhất là sau vụ Trang Nứa – Hưng Yên (giữa năm 1952), hoạt động của Liên đoàn phải ngưng hẳn. Các cán bộ chủ chốt của Liên đoàn lần lượt bị xét hỏi và bắt giam. Tại Văn Hạnh, linh mục quản hạt Phêrô Phúc cũng không tránh được những phiền toái. Một câu nói đầy ẩn ý ‘của ái đó’ mà cho đến bây giờ, nhiều người vẫn chưa quên: “Chờ mưa rào, ếch nhái sẽ chui ra, khi đó tha hồ mà bắt”. Mọi việc đã xảy ra như vậy. Cha Phúc phải trốn vào Nam, những người đã tham gia tổ chức, lãnh đạo phong trào bị sách nhiễu, bỏ tù, riêng hạt Văn Hạnh 15 người bị bắt giam, trong đó có ông Mai Hội, chủ tịch liên đoàn hạt. Văn Hạnh ngập đầy không khí hoang mang, lo sợ. -  Mười một năm, sở hạt Văn Hạnh chỉ có linh mục phụ trách; hai mươi tám năm, hạt trưởng không ở Văn Hạnh. Niềm vui có chủ chăn chưa kéo dài được bao lâu thì giáo dân Văn Hạnh lại bơ vơ. Lúc này linh mục Thân Văn Hiêng, quản xứ An Nhiên, quản hạt Văn Hạnh, được giao nhiệm vụ trực tiếp điều hành và xử lí những vấn đề của Văn Hạnh. Đến năm 1955, linh mục Phêrô Nguyễn Đình Trọng, nguyên là Giám đốc Tiểu Chủng viện dự bị Xuân Phong được điều về làm hạt trưởng, nhưng cũng không ở tại sở hạt. Công việc mục vụ tại Văn Hạnh được giao cho cha phó, đúng hơn là một linh mục đang hưu dưỡng tại Văn Hạnh – cha già Phêrô Nguyễn Văn Điều (và ngài cũng qua đời tại đây vào năm 1962, phần mộ nằm trong khuôn viên nhà thờ cũ). Tiếp đó, linh mục Phêrô Nguyễn Văn Huyền, thụ phong linh mục ngày 1/2/1959, đến ngày 4/5/1959, nhận bài sai về làm linh mục phó Văn Hạnh, nhưng cũng sau 2 năm 3 tháng (tức ngày 2/8/1961), lại được thuyên chuyển vào quản xứ Ngô Xá. Linh mục Giuse Phan Văn Tần được cử về coi sóc Văn Hạnh, chấm dứt 9 năm đoàn chiên nơi đây khắc khoải chờ đợi có linh mục quản xứ. Cha Tần vừa thụ phong linh mục thì được gửi về quản xứ Văn Hạnh nhưng không làm hạt trưởng và ở đây suốt 28 năm ròng (1961 – 1989), trải qua ba đời hạt trưởng (Cha Trọng, quản xứ An Nhiên (1956 – 19780; cha Định, quản xứ Trung Nghĩa (1979 – 1986); cha Lê Đình Hướng, quản xứ Trung Nghĩa (1986 - 1990). Trong suốt những năm dài ấy, cha Tần mặc dù ấp ủ bao dự định cho đoàn chiên, nhưng do những phức tạp của thời cuộc, nên mãi đến cuối đời, khi đã chuyển sang quản xứ Lộc Thủy, trong thời gian này khởi công xây dựng nhà xứ Văn Hạnh. Cũng chính những khó khăn thời cuộc đó mà trong những năm 1981- 1983, một số gia đình là con cái Văn Hạnh đã tìm đường vào Nam. Mặc dù con số di cư không lớn, nhưng cũng tạo ra một số xáo trộn trong sinh hoạt thường nhật xóm làng cũng như sinh hoạt đức tin của cộng đoàn giáo xứ. Số các gia đình này hiện đã an cư tại Bắc Ruộng, thuộc huyện Tánh Linh, tỉnh Bình Thuận (khoảng 50 hộ gia đình với ….nhân khẩu), số khác định cư tại Bình Giã, Xuân Sơn, huyện Châu Đức, tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu (khoảng 40 họ gia đình với….nhân khẩu), một số nhỏ khác nữa ngược lên Đaklak (trên dưới 10 hộ gia đình).   Hai nhà thờ Văn Hạnh hiện nay   -  Những bước chuyển mình quan trọng và một tương lai đầy hứa hẹn Sau khi linh mục Giuse Phan Văn Tần được thuyên chuyển lên Chân Thành, đoàn chiên Văn Hạnh lại phải hai năm lâm cảnh bơ vơ (1989 – 1991; Văn Hạnh lúc này được cha Phêrô Khánh, quản xứ Ngô Xá kiêm nhiệm) và đó cũng là hai năm giáo hạt không có hạt trưởng. Nhưng đó có lẽ là những thử thách cuối cùng trước khi giáo xứ này bước vào thời kỳ chuyển mình đầy hứa hẹn. Ngày 15/8/1991, giáo phận Vinh tưng bừng khai mạc Năm toàn xá, kỷ niệm 100 năm đoàn con cái giáo phận được Đức Cha Pineau Trị dâng hiến cho Đức Mẹ. Trong niềm vui chung của toàn giáo phận mừng Năm Thánh Mẫu, thì niềm vui riêng đã đến với Văn Hạnh, ngày 17/11/1991, giáo xứ vui mừng khôn tả chào đón vị linh mục quản xứ mới – cha Phêrô Nguyễn Văn Đức, vì sau 40 năm kể từ ngày cha Phêrô Phúc ra đi, linh mục quản xứ đồng thời là hạt trưởng mới lại về với xứ nhà. Là người táo bạo và có nhiều tâm huyết với Giáo hội, nên vừa về nhận nhiệm sở, ngài đã bắt tay ngay vào việc củng cố tinh thần sống đạo cho toàn hạt, chấn chỉnh lề thói làm việc cho Hội đồng Hành giáo các giáo xứ, đề ra lịch sinh hoạt định kỳ cho từng đơn vị, đề cao phong trào học giáo lý cũng như mạnh dạn giải quyết những vấn đề nan giải của từng giáo xứ. Nhưng thành công lớn nhất phải kể đến việc mở lớp Tu sinh An Nhiên, quy tập những người có chí hướng dấn thân theo ơn gọi linh mục về đây, vừa ôn luyện kiến thức văn hóa, vừa rèn luyện đời sống nhân đức. Nhiều người trong số các tu sinh ngày đó, bây giờ đã trở thành linh mục, và đang phục vụ tại các giáo xứ hoặc đảm trách những công việc mục vụ đặc biệt của giáo phận. Cách riêng với giáo xứ Văn Hạnh, ngài đã tiến hành tân trang lại Cung thánh, hoàn chỉnh cơ sở hạ tầng nhà xứ. Đặc biệt, để tiện cho việc tổ chức các dịp đại lễ ngoài trời, ngài đã cho xây dựng một lễ đài Đức Mẹ và cải tạo nâng cấp Giếng Da. Ngày 26/11/1993, ngài còn cho khởi công xây dựng nhà thờ giáo Hạnh Tiến (chiều dài: 26m, chiều rộng: 12m, và chiều cao tháp chuông dự kiến: 31m) Chính nhờ công lao của linh mục Phêrô Nguyễn Văn Đức mà chỉ trong một thời gian ngắn, đời sống đức tin của Văn Hạnh nói riêng, toàn hạt nói chung, đã có nhiều tiến bộ rõ rệt, tạo tiền đề cho vững chắc cho những năm tháng tiếp theo. Nhưng có lẽ cũng vì những thành công đó, mà chỉ sau 3 năm (ngày 10/8/1994), giáo xứ, giáo hạt Văn Hạnh đành chấp nhận ngậm ngùi tiễn chân ngài về Xã Đoài, để phục vụ những nhu cầu lớn hơn tại giáo đô của giáo phận. Để bù đắp lại, Bề trên đã cử linh mục Phêrô Đậu Đình Triều, lúc này đang quản xứ Vạn Lộc về thay thế. Ngày 16/8/1994, cha Triều đến nhận nhiệm sở. Những công trình đức tin mà vị tiền nhiệm đã khởi sự lại tiếp tục nhận được sự quan tâm cách đặc biệt của vị tân quản xứ, quản hạt, nhất là với lớp Tu sinh An Nhiên. (đã chuyển về Văn Hạnh) Với Văn Hạnh có thể nói, chưa bao giờ không khí kiến thiết, xây dựng lại rầm rộ và quy mô như dưới thời cha Triều coi sóc. Ban đầu là việc tân trang lễ đài Đức Mẹ, lát đáy giếng nước …, trang bị đầy đủ ghế ngồi trong nhà thờ, tiếp tục công trình nhà thờ giáo họ Hạnh Tiến cho đến ngày hoàn thành (07/10/1998), xây trường giáo lý, nhà khách (công trình nhà khách được xây dựng ngay trên nền Nhà Lẫm cũ, nhưng chỉ vừa mới xong phần móng thì đã bị đình chỉ cho đến hôm nay). Đặc biệt, theo chủ trương chia tách giáo phận đã được Bề trên giáo phận (lúc này là Đức Giám mục Phêrô Trần Xuân Hạp) chuẩn bị từ trước, ngày 16/9/2003, công trình nhà thờ mới (dự kiến sẽ là nhà thờ chính tòa của giáo phận mới trong tương lai) đã được khởi công. Đây là một công trình nhà thờ quy mô nhất của giáo phận Vinh từ xưa đến nay với tổng diện tích 2013 m2 (dài: 67,8m; rộng: 27,6m và cánh Thánh giá). Cũng vì thế mà lễ khởi công (30/7/2003) và lễ đặt viên đá đầu tiên (16/9/2003) do Đức Giám mục Phaolô Maria Cao Đình Thuyên chủ sự, đều được tổ chức rầm rộ như những ngày hội. Cũng trong thời gian cha Triều coi sóc, Xóm Nha, thuộc xứ An Nhiên đã được sát nhập vào Văn Hạnh (năm 1994) sau bao nhiêu năm trong tình cảnh “cùng làng khác xứ” và lấy tên là giáo họ Hạnh Đức. Ở tuổi đời 81 và sau 47 năm thi hành chức vụ chủ chăn trong vai trò linh mục quản xứ, Cha Phêrô Đậu Đình Triều được Bề trên giáo phận cho nghỉ hưu. Ngày 25/10/2004, ngài chuyển về hưu dưỡng tại giáo họ Hạnh Tiến. Người thay thế cha Triều là linh mục Phêrô Nguyễn Văn Vinh, lúc này đang quản xứ Trại Lê. Vốn là người điềm đạm, cộng thêm sức trẻ, nên mặc dù đang phải đảm trách một số công việc chuyên biệt của giáo phận, ngài vẫn dành nhiều tâm huyết cho việc củng cố nền phụng tự, giáo lý cho giáo xứ và toàn giáo hạt. Đáng kể hơn cả là việc từng bước hoàn thiện ngôi thánh đường nguy nga đồ sộ này, một công trình đòi hỏi sự đầu tư rất lớn về sức người, sức của. Ở đó, vài trò chỉ đạo, điều hành của ngài với tư cách là linh mục quản xứ đã đóng góp phần quan trọng để có thể đi đến thành công như ngày hôm nay. - Văn Hạnh trước một viễn cảnh mới Chỉ mới hôm nào, Văn Hạnh vẫn còn là một xóm nhỏ nằm trong lòng xứ mẹ An Nhiên, vậy mà sáu mươi hai năm sau, xứ đạo tưởng như còn rất non trẻ, lại có thể làm được những điều khiến người ta phải nức lòng ca ngợi. Gần bốn mươi mùa Xuân-Hạ-Thu-Đông, những trận mưa mồ hôi tưởng như nhiều hơn cả nước mưa trời để làm nên công trình nhà Chúa nguy nga đồ sộ. Chỉ ngần ấy cũng đủ để nói lên tất cả. Và giờ đây, khi thời khắc của ngày khai sinh giáo phận mới đang đến gần, Văn Hạnh lại được chọn làm Nhà Chung, không chỉ cho địa hạt Kẻ Nhím như hôm nào, nhưng là cho đoàn con cái Giáo hội từ Sông Lam đến tận bên này bờ Hiền Lương.    III. Các giáo họ, giáo xóm: Giáo xứ Văn Hạnh hiện có họ Văn Hạnh, họ Hạnh Tiến và họ Hạnh Đức, trong đó họ Văn Hạnh gồm 4 giáo xóm Bắc Phú, Trung Phú, Nam Phú và Tân Phú có vai trò và trách nhiệm như 2 họ lẻ khác. Sau đây là vài nét sơ lược về các giáo họ, giáo xóm. 1/ Bốn giáo xóm Ba giáo xóm Bắc – Trung – Nam trước kia được gọi là Hạnh Trung, Hạnh Phú = Bắc Phú; Hạnh Đông, Hạnh Phúc = Trung Phú, Hạnh Quý và Hạnh Nam = Nam Phú. Các tên gọi đó được đổi lại thành Bắc Phú, Trung Phú và Nam Phú vào khoảng năm 1994. Lịch sử ba giáo xóm này cũng là nội dung chính trong lịch sử giáo xứ Văn Hạnh. Riêng giáo xóm Tân Phú, đúng như tên gọi của mình, là một giáo xóm còn khá non trẻ, tập trung tại khu vực Nam cầu Cày và đang trên tiến trình thành lập giáo họ. 2/ Giáo họ Hạnh Tiến Giáo họ Hạnh Tiến trước kia được gọi là xóm Đập Rậm. Thực ra ban đầu chỉ có một hộ gia đình ông đồ Lãnh (dân quen gọi là thầy cu Lãnh) định cư tại đây, nhưng với thời gian, có thêm gia đình ông Yển Đồ, ông Giốc…Và cho đến hôm nay, thì Đập Rậm đã được phản ánh đúng như tên gọi của nó. Trong giai đoạn nhà nước tiến hành xây dựng các đội sản xuất nông nghiệp, Đập Rậm được đổi tên thành Hạnh Tiến. Về sinh hoạt đức tin, Hạnh Tiến gắn chặt với sinh hoạt chung của giáo xứ. Vào năm 1991 (thời linh mục Giuse Phan Văn Tần quản xứ Văn Hạnh), khi số giáo dân đã tăng lên đáng kể, Hạnh Tiến được Bề trên giáo phận cho phép thành lập giáo họ. Hai năm sau (1993), mặc dù tiềm lực kinh tế còn khá mỏng, nhưng Hội đồng mục vụ giáo họ cũng mạnh dạn xin phép được một ngôi nguyện đường, để tiện cho bà con sớm tối kinh hạt. Thỉnh cầu đó được chấp nhận. Ngày 26/11/1993, công trình nhà nguyện được bỏ móng, đến ngày 20/7/1994, chính thức bước vào xây dựng. Kết quả là sau 4 năm 3 tháng 23 ngày, công trình nhà nguyện đã được làm phép khánh thành trong nỗi mừng vui khôn xiết hòa lẫn với niềm tự hào chính đáng, vì gần như công trình đó được xây lên bởi bằng tất cả sự cố gắng của bà con giáo dân giáo họ Hạnh Tiến, mà không có một nguồn hỗ trợ nào đáng kể từ bên ngoài. Cho đến lúc này, cùng với đời sống đức tin đang ngày được củng cố, tiềm lực kinh tế của giáo họ cũng đã có nhiều khởi sắc tương đối đồng đều. Cơ sở vật chất giáo họ được kể là khanh trang nhất giáo xứ Văn Hạnh với đầy đủ hệ thống nhà phòng (do cha già Phêrô Đậu Đình Triều xây dựng làm nơi hưu dưỡng của mình), phòng giáo lý, và một khuôn viên họ đường khá rộng rãi. Nhất là một đội ngũ các ban ngành hoạt động khá năng nổ và linh hoạt. 3/ Giáo họ Hạnh Đức Giáo họ Hạnh Đức trước kia có tên gọi là Xóm Nha, là một họ đạo lâu đời, thuộc xứ An Nhiên. Tương truyền rằng, thủa trước đây là một bãi đất hoang bên bờ Đập Mới, cách An Nhiên một con sông nhỏ. Ban đầu chỉ có gia đình ông ông Mây Lợ, người An Nhiên lên cắm lều. Mây Lợ có con thuyền nhỏ, ngày ngày đưa người qua lại trên bến Đò Na. Về sau, có thêm một số hộ khác gia đình khác nữa, cũng là người An Nhiên chuyển sang sinh sống. Xóm Nha từ đó hình thành. An Nhiên (còn gọi là làng Gậm) thủa ấy có hai dòng họ lớn là Võ Tá và họ Lê. Cánh họ Võ Tá Xâng sau nạn Văn Thân đã trở lại đạo, kể từ khi chuyển lên đất Xóm Nha đã đổi tên đệm và trở thành Võ Công, ngụ ý mình đã trở thành người công giáo. Dù vậy sự gắn bó huyết tộc với An Nhiên vẫn rất bền chặt. Năm 1994, Cha Phêrô Đậu Đình Triều về quản xứ Văn Hạnh đã quyết định sát nhập Xóm Nha vào xứ Văn Hạnh và lấy lại tên Hạnh Đức trước đây. Dù chỉ là một giáo họ nhỏ, nhưng Hạnh Đức đã từng có những dấu ấn đặc biệt trong lịch sử giáo phận Vinh. Cách riêng trong vụ án cha thánh Phêrô Hoàng Khanh. Trong thời gian ngài bị giam giữ tại nhà ngục Hà Tĩnh, Xóm Nha là nơi các nghĩa tử của ngài ẩn mình, chờ cơ hội tiếp cận. Và khi ngài được diễm phúc tử đạo, thì chính giáo hữu Xóm Nha là các ông Miện, Bổn, Khuyên và Uyên khiêng xác ngài ra tận Nhà Chung, giao cho cha Chính Nghiêm. Ngoài ra, Hạnh Đức còn có ba người con được dâng hiến cho Giáo hội, đó là các cha G.B Hạnh (thụ phong linh mục năm 1871, qua đời tại Cồn Nâm năm 1910); cha Phêrô Cao (thụ phong linh mục năm 1926, qua đời tại Vạn Lộc năm 1937) và cha Hiên qua đời tại Phan Thiết năm 2010. Hạnh Đức còn là họ đạo có truyền thống hiếu học. Đã có những người Hạnh Đức khẳng định được chỗ đứng của mình ngoài xã hội nhờ con đường học vấn. Trong thời điểm hiện tại, với sự giúp đỡ của gia đình bà giáo Hồng (là con cái Hạnh Đức đang định cư tại Sài Gòn), giáo họ đang cố gắng mở rộng khuôn viên họ đường.   IV/ Linh mục kiêm nhiệm và quản xứ, quản hạt Văn Hạnh qua các thời kỳ: -  Các thừa sai: Họ tên Quê quán Vai trò thời gian Th.s Pie Aghet - Cố Minh Pháp Quản nhiệm   Th.s Francois Bellevile- Cố Thọ Pháp Quản nhiệm 1888 - 1890 Th.s Pie Magat (cố Xuân) Pháp Quản nhiệm 1890 - Th.s Henri Blanc – cố Lương Pháp Quản nhiệm   Th.s Pierre Clavreul – cố Minh Pháp Quản nhiệm   Th.s Francois Roux – cố Sáng Pháp Quản nhiệm   Th.s Jean Cherrière – cố Trung Pháp Quản nhiệm   Th.s Francois Gonnet – cố Yên Pháp Quản nhiệm  1943   -   Các linh mục bản xứ Họ tên Quê quán Vai trò Thời gian Cha Phaolô Diệu Song Ngọc Phó cố Trung   Cha Giuse Thân   Phó cố Trung   Cha Phêrô Đề Vạn Thọ Phó cố Yên   Cha Giuse Lâm Xuân Mỹ Phó cố Yên   Cha Phêrô Phúc Nghĩa Yên Quản xứ 1950 - 1952 Cha Thân Văn Hiêng   Quản nhiệm 1952 -1955 Cha Pet. Nguyễn Văn Điều   Tân Phong Hưu dưỡng  1955 -1962 Cha Pet. Trần Đình Trọng Rú Đất Quản hạt - Quản nhiệm 1956 – 1961 Cha Pet. Nguyễn Văn Huyền Vạn Căn Cha phó  1959 - 1961 Cha Jos. Nguyễn Văn Tần Lưu Mỹ Quản xứ 1961 – 1989 Cha Pet.Nguyễn văn Định Kẻ Đọng Quản Hạt 1979 – 1986 Cha G.B Lê Đình Hướng Ninh Cường Quản hạt 1986 - 1990 Cha Pet.Đậu Xuân Khánh Tam Đa Quản nhiệm 1989 – 1991 Cha Pet.Nguyễn Văn Đức Mẫu Lâm Quản xứ 1991 - 1993 Cha Pet.Đậu Đình Triều Tân Lộc Quản xứ 1994-2005 Cha Pet.Nguyễn Văn Vinh Kẻ Gai Quản xứ 2005-   V/ Con cái Văn Hạnh đã dâng hiến cho Giáo hội 1/ Linh mục: Họ tên Giáo họ Năm Sinh Thụ phong Hiện tại Cha G.B Nguyễn Huy Tự Trị sở   1828   Cha G.B Hạnh Hạnh Đức  1871 1905 Qua đời tại Cồn Nâm  1910, cải táng tại Hạnh Đức, Văn Hạnh Cha Phaolo Chế Hạnh Đức   1897 Qua đời 1935 Phêrô Cao Hạnh Đức   1926 Qua đời tại Vạn Lộc 1937 Cha Phêrô Nguyễn văn Kính Văn Hạnh 1902 1936 Qua đời năm 1972 tại Văn Hạnh (từng làm Cha chính và Giám đốc ĐCV Xã Đoài) Cha Gioan  Nguyễn Văn Long Văn Hạnh 15/1/1932 1964 Qua đời tại Đồng Nai (là linh mục dòng Phước Lý) Cha Vũ Đình Hiên Hạnh Đức 1920  1957 Qua đời năm 2009 tại Phan Thiết Cha Phaolô Nguyễn Văn Cừ Văn Hạnh 1946 1999  Hưu dưỡng tại họ Vĩnh Viện, Thọ Vực   Sửa chữa và bổ sung: Lê Ngọc, Nguyễn Huy Huệ, Nguyễn Văn Ninh [1] G.B Nguyễn Huy Huệ, Bức Tranh Quê. [2] Lịch sử Vương Quốc Đàng Ngoài. Bản dịch Nguyễn Khắc Xuyên, chương 30. [3] Trương Bá Cần, Lịch sử giáo phận Vinh tr 42 (trích dẫn từ Luois Neez, Document sur le clegé Tonkininois, Paris 1925 và André Marillier, Nos Pères dans la Foi, notes sur le clegé Tonkininois de 1666 à 1765, 3 tomes, Paris 1993-1995. [4] Truyện Sáu ông Phúc Lộc tử vì đạo, trang 252. [5] Truyện Sáu ông Phúc Lộc tử vì đạo, trang 259. [6] Trương Bá Cần, Sđd, tr 61- 62. [7] Kể rằng khi quân Văn Thân kéo đến, cố Đổng đã nhanh chóng đưa đồ thánh cất dấu vào căn hầm bí mật tại nhà mình. Khi hoạn nạn qua đi, ruộng cố Đổng lại nằm trong khu vực quy hoạch thánh đường mới. Nhưng việc đền bì không thỏa đáng, đã khiến cố bất mãn. Lại còn chuyện khác, ấy là khi quân Văn Thân phá làng, phát hiện nhà cố Đổng có một hương án nên đã bỏ qua không đốt nhà đó. Sau này khi yên bình trở lại, có người lấy chuyện đó xì xầm, cạnh khóe chỉ trích, khiến cố càng thêm phẫn uất. Và cố Đổng đã tuyên bố bỏ đạo. [8] Ngày 16 tháng 9 năm 1951, linh mục G.B Trần Hữu Đức được tấn phong làm Giám mục giáo phận Vinh. Đây là vị Giám mục Việt nam tiên khởi của giáo phận Vinh sau 105 năm (1846 – 1951) kể từ ngày thành lập. 10 năm sau (1960), hàng giáo phẩm Việt Nam chính thức được thành lập. Đây cũng là giai đoạn Liên đoàn Công giáo tiến hành của giáo phận ra đời và hoạt động rầm rộ nhất. [9] Xem thêm Trương Bá Cần, Lịch sử giáo phận Vinh, trg 174 - 177 [10] Trương Bá Cần, Sđd, trang 177.

Hình ảnh nhà thờ Giáo xứ Văn Hạnh

Nguồn : Web Site  Giáo Phận Vinh

Xem thêm [Hình ảnh Đức Tổng Giám mục Leopoldo Girelli thăm Giáo xứ Văn Hạnh ]

[Trở về đầu trang ]